Objawy migreny. Jak rozpoznać ten ból głowy?

Czym jest migrena?

Pierwsze wzmianki o migrenie sięgają jeszcze czasów antycznych. W I wieku n.e. Areteusz z Kapadocji opisał tzw. heterokranię, której objawy były tożsame ze współcześnie rozumianą definicją migreny i różne od typowego bólu głowy. Przez lata kolejni badacze i lekarze starali się zrozumieć mechanizm występowania tego schorzenia.

Zgodnie z klasyfikacją opracowaną przez Międzynarodowe Towarzystwo Bólów Głowy (ang. International Headache Society, IHS) migrena zaliczana jest do pierwotnych bólów głowy, czyli występujących samoistnie i traktowanych jako odrębny stan chorobowy. To najczęściej występujący samoistny ból głowy. Szacuje się, że z migreną może zmagać się blisko 15-18% kobiet i 6-8% mężczyzn¹. Pierwsze ataki migreny pojawiają się jeszcze przed ukończeniem 40. roku życia, jednak częstość występowania trudno dokładnie określić, ponieważ wielu pacjentów nie zgłasza się z tym problemem do lekarza. U części osób napady migreny mogą mieć charakter sporadyczny, u innych pojawiają się nawet kilkanaście razy w roku.

Charakterystyczne objawy migreny

Dominującym objawem migreny jest napadowy, jednostronny ból głowy, umiejscowiony za gałką oczną, w obrębie czoła i skroni. Zdarza się, że podczas kolejnych napadów ból będzie zlokalizowany w innym miejscu. Może utrzymywać się od 4 do nawet 72 godzin i towarzyszą mu nudności i wymioty oraz nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne (światło, zapachy, hałas).

U części chorych ból migrenowy poprzedzony jest różnymi objawami określanymi jako aura migrenowa. Mogą to być zaburzenia wzrokowe (mroczki, ubytki w polu widzenia), drętwienie lub niedowład połowiczny, afazja (niezdolność do mówienia), a także zaburzenia nastroju, utrata apetytu i problemy z koncentracją.

W jaki sposób diagnozuje się migrenę?

IHS opracowało szczegółowe kryteria kliniczne pozwalające rozpoznać migrenę². Migrenę bez aury (inne nazwy: migrena zwykła, migrena oczna) stwierdza się, gdy:

• wystąpi co najmniej 5 napadów bólu,
• napad bólu trwa od 4 do 72 godzin,
• napad spełnia przynajmniej 2 cechy: ból jest jednostronny, ból ma charakter pulsujący, nasilenie bólu jest średnie lub znaczne, wysiłek fizyczny nasila ból.

Migrenę z aurą diagnozuje się, gdy wystąpiły co najmniej 2 objawy i wystąpiły przynajmniej 3 wymienione cechy:

• pojawił się przynajmniej jeden objaw odpowiadający aurze,
• czas narastania aury jest dłuższy niż 4 minuty,
• aura migrenowa utrzymuje się nie dłużej niż 60 minut,
• ból głowy pojawia się po aurze nie później niż po 60 minutach.

Oprócz szczegółowego wywiadu medycznego lekarze podczas diagnozowania migreny korzystają także z badań diagnostycznych - tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, oceny przepływu mózgowego. Nie służą one jednak rozpoznaniu migreny, a wykluczeniu innych procesów chorobowych objawiających się nagłym, silnym bólem głowy.

Przyczyny występowania migreny

Przyczyny rozwoju migreny nie zostały jeszcze do końca poznane. Wielu lekarzy wskazuje jednak na wyolbrzymioną nadreaktywność mózgu na bodźce, które u zdrowych osób nie wywołują żadnych dolegliwości. Badania wskazują również na to, że choroba ta ma charakter dziedziczny. Wśród krewnych pierwszego stopnia osób z migreną istnieje 2-3 krotnie większe ryzyko rozwoju tego schorzenia, niż w przypadku populacji ogólnej.

Metody leczenia migreny

Leczenie migreny ma dwa cele - zniesienie bólu i przerwanie napadu choroby oraz zapobieganie wystąpieniu kolejnych napadów. W doraźnym leczeni bólu stosuje się m.in. kwas acetylosalicylowy (Aspirin Pro, Etopiryna, Excedrin MigraStop), paracetamol (Paracetamol Hasco, Solpadeine, Panadol) lub preparaty z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (m.in. naproksen, ibuprofen, ketoprofen, diklofenak). Leki te należy przyjmować w czasie aury lub najpóźniej na początku napadu migreny, ponieważ łagodzenie bólu w późniejszej fazie może być mało skuteczne. W ciężkich przypadkach bólu stosuje się leki na migrenę na bazie pochodnych ergotaminy lub tryptany. Ponadto w trakcie ataku zaleca się przyjmowanie leków przeciwwymiotnych. Chory musi mieć świadomość, że część leków może być w danym przypadku zupełnie nieskuteczna, dlatego należy zachować cierpliwość w dobieraniu odpowiedniego preparatu.

Leczenie profilaktyczne ma na celu zredukowanie liczby napadów oraz złagodzenie ich przebiegu. Nie powinno trwać dłużej niż 12 miesięcy. Obejmuje ono nie tylko farmakoterapię (m.in. propranololem, kwasem walproinowym, flunariziną), ale również fizyko- i psychoterapię oraz leczenie uzdrowiskowe. Po osiągnięciu redukcji liczby napadów i uzyskaniu kontroli nad chorobą, leczenie profilaktyczne można zakończyć. W leczeniu migreny stosuje się także odpowiednie dawki toksyny botulinowej. Wstrzyknięta do mięśni mimicznych, których skurcz prowokuje napady migreny, zapobiega ich wystąpieniu. Blokada zakończeń nerwowych utrzymuje się przez 6-12 tygodni, co oznacza, że efekt leczenia jest długotrwały ale nie permanentny.

Wspomagająco w leczeniu migreny można wykorzystać niektóre zioła. Napary z kolendry siewnej, lepiężnika lekarskiego, czy wrotyczu pomagają zmniejszać częstość napadów i skracają ich przebieg. Mogą jednak wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami i powodować reakcje fotouczuleniowe, dlatego ich stosowanie należy omówić z lekarzem. Ulgę może przynieść także stosowanie ciepłych lub zimnych okładów oraz delikatny ucisk tętnicy skroniowej po stronie bólu. Ból załagodzić może gorący, rozluźniający prysznic.

Czy można się skutecznie chronić przed migreną?

Nie ma sposobu na całkowite wyleczenie migreny. Jest to choroba, z którą trzeba się zmagać przez całe życie, jednak do pewnego stopnia można ją kontrolować i to nie tylko przez farmakoterapię. Istnieje wiele czynników prowokujących występowanie napadowych bólów głowy. Unikając ich można znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia bólu. Zalicza się do nich:

• głód - pozostawanie na czczo przez dłuższy czas, zbyt niska kaloryczność posiłków, restrykcyjna dieta,
• niektóre pokarmy zawierające fenyloetyloaminę, w tym: białe lub czerwone wino, kawa, herbata, czekolada, kakao, żółty ser, owoce cytrusowe, orzechy, jajka, pomidory,
• produkty zawierające glutaminian sodu, azotan sodu i słodziki
• palenie papierosów (czynne i bierne),
• nadmiar snu lub jego niedobór,
• silny stres emocjonalny, a także odprężenie po stresie,
• zmiany hormonalne (wynikające z przebiegu cyklu, spowodowane hormonalnymi środkami antykoncepcyjnymi, okres pomenopauzalny),
• czynniki fotogenne (np. długie oglądanie telewizji),
• czynniki środowiskowe (za niska lub zbyt wysoka temperatura powietrza, ostre światło, hałas, silny wiatr).

<sub>1. H. Wójcik-Drączkowska, M. Bilińska, W. Byka, Migrena — rozpoznanie i leczenie, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/download/10290/8790
2. M. Linde, Migrena: współczesne kierunki leczenia, https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/download/19988/15691</sub>