Objawy depresji - jak je rozpoznać?

Smutek czy już depresja?

Depresja (łac. depressio), zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia, jest najczęściej wstępującym zaburzeniem psychicznym. Szacuje się, że z depresją zmaga się nawet kilkanaście procent osób dorosłych na całym świecie. W Polsce chorować może ponad 5% mieszkańców, coraz więcej przypadków odnotowuje się wśród młodzieży, a nawet dzieci.

Każdy człowiek czasem odczuwa smutek i przygnębienie, które są konsekwencją codziennych zdarzeń. Jeśli jednak te uczucia towarzyszą nam coraz częściej i dłużej, należy się zastanowić, czy nie są to pierwsze symptomy depresji. Zaburzenie to może mieć charakter wielowymiarowy i przybierać różne formy, a przez to nie jest łatwe do rozpoznania i wiele osób nim dotkniętych pozostaje niezdiagnozowanych.

Przyczyny depresji

Lekarzom trudno jest wskazać jeden czynnik, który wpływałby na rozwój depresji. Zaburzenie to uważa się za złożony problem, dlatego mówi się zarówno o czynnikach biologicznych, psychologicznych, jak również społecznych i kulturowych.

U części pacjentów występują pewne uwarunkowania genetyczne, które predysponują ich do rozwoju depresji. Wyniki wielu badań pokazują, że depresja może być dziedziczna. Jeżeli choroba występowała u rodziców lub dziadków, istnieje spore prawdopodobieństwo, że wystąpi także u dzieci. Wpływ mogą mieć także zaburzenia hormonalne, które wpływają na zmiany poziomu neuroprzekaźników w mózgu, a także współwystępujące choroby przewlekłe, czy uzależnienia. Nie bez znaczenia są także czynniki psychologiczne, wśród których podkreśla się silny wpływ relacji rodzinnych i z innymi osobami, a także przebycie stresujących sytuacji, takich jak śmierć bliskiej osoby lub wypadek. Uwarunkowania psychologiczne nierozerwalnie wiążą się z czynnikami społecznymi i kulturowymi, czyli siecią kontaktów danej osoby, wsparciem bliskich osób, a także sytuacją zawodową i materialną.

Lekarze mówią o silnych zależnością między tymi czynnikami, które mogą występować równocześnie. Zaburzenia depresyjne najczęściej są konsekwencją współdziałania wszystkich wspomnianych czynników.

Depresja – objawy, które powinny wzbudzić czujność

Specjaliści wyróżniają trzy rodzaje depresji na podstawie nasilenia objawów – lekką, umiarkowaną i ciężką (bez lub z objawami psychotycznymi). Inny podział opiera się na przyczynach depresji i wyszczególnia depresję endogenną (uwarunkowaną genetycznie) oraz depresję egzogenną (inaczej reaktywną, wynikającą z czynników psychospołecznych).

Dominującym objawem u osób cierpiących na depresję jest obniżenie nastroju i uczucie smutku, które utrzymują się przez niemal cały dzień. Towarzyszy temu znaczące ograniczenie codziennej aktywności i trudności w wykonywaniu nawet najprostszych obowiązków. Osoba chora nie potrafi zmotywować się do wstania z łóżka, pójścia do pracy, czy przygotowania posiłku. Może zmagać się zaburzeniami snu, w tym płytkim snem i bezsennością, przez co sen nie przynosi odpoczynku. Stan ten odbija się również na aktywnościach, które do tej pory wykonywane były z przyjemnością i sprawiały radość. Uczucia te znacząco słabną, a nawet całkowicie zanikają, czego konsekwencją jest emocjonalne zobojętnienie, czyli anhedonia. Osobie chorej towarzyszy uczucie bezsensu i dojmującej pustki, utrata wiary we własne możliwości, a także kłopoty z kontrolowaniem swoich emocji. Raz może to być płacz i ogromna drażliwość, które przeradzają się w impulsywność i wybuchowość. Osoby z depresją mają tendencję do nadmiernego i najczęściej nieuzasadnionego obwiniania się za wszelkie swoje niepowodzenia i decyzje.

Depresja sprawia, że osoba chora traci sens życia i nie potrafi podejmować decyzji związanych z jej przyszłością. Tym uczuciom mogą towarzyszyć myśli samobójcze i pragnienie śmierci.

Somatyczne objawy depresji

Depresja oddziałuje nie tylko na nasze samopoczucie i zachowanie, ale również na stan całego organizmu. W przebiegu tej choroby występować mogą bóle głowy i bóle brzucha, nudności i wymioty, kołatania serca i ogólne poczucie rozbicia. Częstym symptomem są zaburzenia apetytu - u części chorych może to być znaczący wzrost apetytu i zajadanie przykrych emocji, u innych stronienie od jedzenia i widoczna utrata wagi. Dodatkowo u kobiet z depresją wystąpić mogą zaburzenia cyklu menstruacyjnego.

Jak przebiega leczenie depresji?

Celem terapii jest zniwelowanie występujących objawów oraz przywrócenie normalnego funkcjonowania u osoby chorej. Leczenie przebiega wielotorowo, jednak najważniejszym jego elementem jest psychoterapia oraz farmakoterapia. Szczególnie zalecana jest terapia poznawczo-behawioralna, która koncentruje się na zmianie dysfunkcjonalnego myślenia osoby chorej oraz zmianach w jej zachowaniu. W leczeniu farmakologicznym istotne jest złagodzenie objawów depresji poprzez modyfikację metabolizmu neuroprzekaźników i ich interakcji z receptorami układu nerwowego. Psychiatrzy najczęściej zalecają terapię selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), do których zalicza się: citalopram, escitalopram, fluwaksaminę, sertralinę oraz fluoksetynę. Terapię dobiera się do indywidualnych potrzeb pacjenta i jego stanu zdrowia. Czasem musi minąć kilka tygodni, nim uda się dobrać odpowiednie leki.

Pierwszych efektów leczenia można się spodziewać już po upływie dwóch tygodni, cała terapia trwa od 6. do 12. tygodni lub dłużej, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Aby terapia przyniosła rezultaty, chory musi bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarza prowadzącego.

W aptekach dostępne są preparaty bez recepty o działaniu poprawiającym nastrój. Zawierają starannie dobrane składniki jak: inozytol, l-tryptofan, wyciąg z kwiatu dziurawca oraz wyciąg z kwiatu szafranu, które wspomagają przemiany biochemiczne zachodzące w komórkach mózgowych oraz wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego (np. Depresanum, Szafraceum, Deprim).

Depresja poporodowa

Depresja poporodowa jest szczególną postacią depresji, występującą do kilku tygodni od porodu. Oprócz wspomnianych wcześniej typowych objawów depresji, przy tym typie zaburzeń dochodzą emocje związane z macierzyństwem. Świeżo upieczona matka zamartwia się tym, czy sprosta opiece nad dzieckiem i wymogom nowej roli. Mogą temu towarzyszyć stanu lękowe, związane z bezpodstawnym strachem o zdrowie i życie dziecka. Przy depresji poporodowej kobieta jest przygnębiona i rozdrażniona przez większą część dnia, brakuje jej energii do wykonywania różnych czynności. Młoda matka dotknięta depresją mają tendencję do obwiniania się, że jest „złą matką”, a towarzyszące jej poczucie bezradności utrudnia opiekę nad dzieckiem. Z jednej strony może nie chcieć się nim opiekować, dziecko może ją irytować, z drugiej jednak martwi się i ma z tego powodu poczucie winy.

Kobiety po porodzie wymagają szczególnego wsparcia i nie powinny ze swoimi emocjami pozostawać same. Bliscy, przede wszystkim partner i rodzina, powinni bacznie obserwować młodą mamę, by w razie wystąpienia symptomów depresji poporodowej udzielić jej pomocy i skierować na wizytę do specjalisty.