Morfologia – podstawowe badanie krwi

Funkcje krwi w organizmie

W organizmie każdego człowieka znajduje się około 6 litrów krwi, która pełni rozmaite funkcje odpowiedzialne za podtrzymanie procesów życiowych. Jej podstawowym zadaniem jest transport tlenu, hormonów, witamin, mikro- i makroelementów oraz substancji odżywczych do tkanek i narządów. Ta sama krew musi również odprowadzać dwutlenek węgla z płuc oraz niepotrzebne pozostałości przemiany materii. Dzięki regularnemu krążeniu krwi gospodarka wodna i elektrolitowa organizmu działa poprawnie, a temperatura ciała utrzymywana jest na stałym poziomie. Ponadto ludzka krew reguluje wartość pH, a także bierze udział w odpowiedzi immunologicznej przeciwko patogenom i innym ciałom obcym.

Skoro od krwi tak wiele zależy, zasadnym jest jej badanie, ponieważ na tej podstawie można wykryć różne nieprawidłowości. Uzyskane z morfologii krwi wyniki stanowią swego rodzaju odzwierciedlenie stanu naszego zdrowia i podstawę do dalszej diagnostyki.

Morfologia krwi – na czym polega?

Morfologia krwi zaliczana jest do podstawowych badań diagnostycznych. Umożliwia ilościową oraz jakościową ocenę elementów morfotycznych krwi w osoczu: krwinek czerwonych (erytrocytów) i białych (leukocytów) oraz płytek krwi (trombocytów). Wraz z morfologią laboratoria diagnostyczne oznaczają również poziom hemoglobiny.

W ramach profilaktyki zdrowotnej morfologię powinno wykonywać się raz w roku lub częściej, jeżeli lekarz widzi taką potrzebę. Skierowanie na morfologię od lekarza rodzinnego uprawnia do wykonania tego badania w ramach refundacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Cena badania to zaledwie kilka złotych, więc w razie pilnej potrzeby możemy je wykonać w laboratorium diagnostycznym na własny koszt.

Jak przygotować się do morfologii?

Morfologię krwi należy wykonywać w godzinach porannych (między 7:00 – 10:00 rano), na czczo, co oznacza, że pacjent ostatni posiłek powinien spożyć najpóźniej 12 godzin przed badaniem. Krew pobrana w późniejszych godzinach może mieć zmienione parametry i zafałszować wyniki badania. Z rana można napić się wody lub niesłodzonej herbaty, a na 2-3 dni przed ograniczyć spożywanie kawy i palenie tytoniu. Jeżeli stosujemy leki, należy je przyjąć po pobraniu krwi.

Do wykonania morfologii potrzebnych jest 5 ml krwi żylnej, która pobiera się w zgięciu łokciowym. Przez całe badanie pacjent powinien zachować pozycję siedzącą, w określonych przypadkach może przybrać pozycję leżącą.

Interpretacja wyników morfologii krwi

Otrzymując wyniki z wykonanej morfologii na wydruku znajdziemy wskaźniki, takie jak: HCT, HGB, MCH, MCHC,  PLT, RBC, WBC oraz poziom granulocytów, limfocytów i monocytów. Czym są te poszczególne skróty i jakie są ich prawidłowe wartości?

Czerwone krwinki (RBC)

• Kobiety: 4,2 – 5,4 mln/mm³
• Mężczyźni: 4,5 – 5,9 mln/mm³

Podwyższone stężenie czerwonych krwinek określa się mianem erytrocytozy. Poziom poniżej ustalonej normy to erytropenia i to z tą nieprawidłowością mamy częściej do czynienia. Powodem może być niedobór żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego, niektóre choroby, a także znaczna utrata krwi np. w wyniku krwotoku lub krwawienia np. z przewodu pokarmowego. Różne laboratoria przyjmują różne normy referencyjne, dlatego analizując stężenie czerwonych krwinek należy brać pod uwagę również hematokryt i stężenie hemoglobiny.

Białe krwinki (WBC): 4 500 – 10 000 /mm³

Podwyższone miano białych krwinek to stan leukocytozy, zaś wartości poniżej normy wskazują na leukopenię. Wysoki poziom leukocytów najczęściej występuje przy stanach zapalnych i zakażeniach, ale może być też objawem choroby nowotworowej. Leukopenia występuje przy niektórych chorobach zakaźnych i zakażeniach bakteryjnych (np. grypa, ospa wietrzna, różyczka), a także chorobach szpiku.

Hemoglobina (HGB)

• Kobiety: 12-16 g/dl
• Mężczyźni: 14-18 g/dl

Hemoglobina jest czerwonym barwnikiem krwi, jej głównym zadaniem jest transport tlenu. Niski poziom hemoglobiny jest jednym z objawów niedokrwistości lub przewodnienia, zaś nadmiar może wskazywać na nadkrwistość lub zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.

Hematokryt (HTC)

• Kobiety: 0,4 – 0,51
• Mężczyźni: 0,4 – 0,54

Wartość hematokrytu wyraża stosunek objętości erytrocytów do objętości krwi, pozwala określić procentowy udział czerwonych krwinek względem pozostałych elementów morfotycznych. Wartość ponad normę może być wynikiem nadmiernego pocenia się, odwodnienia organizmu, nadkrwistości lub zmniejszonej objętości osocza. Niskie wartości hematokrytu wskazują na niedokrwistość, przewodnienie, a także choroby szpiku.

Płytki krwi (PLT): 140 – 450 tys./ mm³

Podwyższone stężenie płytek krwi nazywa się trombocytozą lub nadpłytkowością. Stan ten może być objawem chorób zakaźnych, o podłożu autoimmunologicznych lub nowotworowych. Trombocytozę mogą wywoływać niektóre leki (np. antykoncepcja hormonalna). Małopłytkowość bywa konsekwencją niedoborów kwasu foliowego i witaminy B12, jak również infekcji i chorób nowotworowych.

Granulocyty: 1,8–8,9 tys./µl

Granulocyty to najliczniejsza grupa białych krwinek, które działają w ramach mechanizmów układu odpornościowego. Podwyższony poziom granulocytów występuje przy zakażeniach wirusowych i bakteryjnych, może być też efektem stosowania niektórych leków (np. glikokortykosteroidy). Normy dla poszczególnych rodzajów granulocytów wyglądają następująco:

• Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile, NEUT): 1,5–7,4 tys./µl
• Granulocyty kwasochłonne (eozynofile, EOS): 0,02–0,67 tys./µl
• Granulocyty zasadochłonne (bazofile, BASO): 0–0,13 tys./µl

Limfocyty (LYMPH): 1,1 – 3,5 tys./µl

Limfocyty są komórkami układu odpornościowego, należącymi do populacji leukocytów. Produkowane są m.in. w szpiku kostnym czerwonym, węzłach chłonnych i grasicy. Wysokie stężenie leukocytów świadczyć może o przebiegu choroby wirusowej (np. opryszczka, mononukleoza), bakteryjnej, jak również o groźnej białaczce limfoblastycznej. Stężenie limfocytów poniżej dopuszczalnej normy wskazuje na zakażenie, zespół niedoborów immunologicznych, a nawet chorobę nowotworową.

• Limfocyty B: 0,06–0,66 tys./µl
• Limfocyty T: 0,77–2,68 tys./µl
• Limfocyty T CD4+: 0,53–1,76 tys./µl
• Limfocyty T CD8+: 0,30–1,03 tys./µl

Monocyty (MONO): 0,21 – 0,92 tys./µl

Monocyty są rodzajem leukocytów, produkowanych głównie w szpiku kostnym. Pełnią ważną rolę w naszym układzie odpornościowym. Gdy ich stężenie przekracza dopuszczalne normy, prawdopodobnie mamy do czynienia z zakażeniem o charakterze wirusowym lub bakteryjnym. Powodem mogą być również choroby autoimmunologiczne lub nowotworowe, kolagenoza, przewlekła neutropenia. Monocytopenia, czyli obniżony poziom monocytów, może być spowodowana przyjmowaniem niektórych leków (np. glikokortykosteroidy), a także wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odporności.

MCV (ang. mean corpuscular volume)

MCV jest wskaźnikiem średniej objętości czerwonej krwinki. U kobiet norma wynosi 81-99 fl, u mężczyzn 80-94 fl. Przekroczona wartość może być objawem anemii związanej z niedoborem kwasu foliowego i witaminy B12. Wynik poniżej przyjętej normy oznacza niedobór żelaza.

MCH (ang. mean corpuscular hemoglobin): 27-31 pg

MCH wyraża średnią masę hemoglobiny w czerwonej krwince. Niskie wartości sugerują niedobory żelaza, zaś podwyższone miano może wskazywać na niedokrwistość hemolityczną.

MCHC (ang. mean corpuscular hemoglobin concentration): 33-37 g/dl

MCHC jest wskaźnikiem, który odzwierciedla średnie stężenie hemoglobiny w jednostkowej objętości czerwonych krwinek. Wartość tego wskaźnika wzrasta przy odwodnieniu organizmu i maleje przy jego przewodnieniu. Spadek MCHC może również świadczyć o niedokrwistości wynikającej z niedoboru żelaza.

Oczywiście należy pamiętać, że powyższe normy mają charakter poglądowy. Każde laboratorium diagnostyczne wykonuje badania według własnych norm, dlatego uzyskane wyniki należy analizować przez pryzmat wartości referencyjnych wybranego laboratorium. Ponadto wyniki należy skonsultować z lekarzem, który rozpatrzy je w kontekście historii naszego leczenia i występujących chorób.