Czym jest cysta i jak powstaje? Czy cystę zawsze trzeba usunąć?

Cysta a torbiel

Zasadniczo cysta i torbiel to dwie różne nazwy tej samej zmiany (łac. cystis). Jest to jednocześnie bardzo szerokie pojęcie, ponieważ istnieje wiele rodzajów torbieli zarówno pod względem ich budowy, jak i genezy oraz oczywiście miejsca występowania. Wspólnym mianownikiem pojęcia “cysta” jest przestrzeń, komora otoczona tkanką, która może być wypełniona treścią płynną, galaretowatą lub też pusta w środku. Każda cysta jest zmianą patologiczną.

Rodzaje cyst

Ze względu na budowę można podzielić cysty na prawdziwe i rzekome. Cysty prawdziwe są otoczone komórkami nabłonkowymi, w przeciwieństwie do rzekomych. Jednocześnie, możemy mieć do czynienia z cystami wrodzonymi, będącymi efektem nieprawidłowości rozwojowych oraz nabytymi, pojawiającymi się w trakcie życia wskutek stanu zapalnego, urazu, przebiegu niektórych zakażeń (np. giardioza, zakażenie tasiemcem bąblowcem) i innych chorób (np. mukowiscydozy) lub też w wyniku upośledzonego odpływu wydzielin gruczołów (tzw. cysta zastoinowa). Możemy mieć do czynienia z pojedynczą cystą lub też skupiskiem kilku torbieli blisko siebie. Taka sytuacja ma miejsce w przebiegu jednostki chorobowej o nazwie zespół policystycznych jajników. Mnogie cysty mogą pojawić się także na nerce.

Miejsca występowania cyst

Cysty mogą wystąpić niemal w każdym miejscu organizmu. Mogą być widoczne na skórze albo lokalizować się w głębi ciała, także na narządach wewnętrznych.  Nie sposób wymienić ich wszystkich, przytoczone zostaną tylko przykładowe, częściej występujące:

• cysty głowy i twarzoczaszki - szczęk, tkanek miękkich w obrębie głowy i szyi, torbiel pajęczynówki;
• cysty w obrębie klatki piersiowej - torbiele piersi, oskrzeli, przewodu pokarmowego;
• cysty stawów i kończyn - cysta Bakera (pod kolanem), ganglion (galaretowata torbiel na skórze w okolicy stopy lub nadgarstka);
• cysty okolic pleców - torbiel włosowa (inaczej pilonidalna) i torbiel Tarlova (w niższych partiach kręgosłupa);
• cysty w obrębie jamy brzusznej i miednicy - trzustki, wątroby, nerek, jajników i jąder, a także torbiel krwotoczna (niepęknięty podczas cyklu miesięcznego pęcherzyk Graafa).

Diagnostyka cyst

Większość z torbieli ma charakter łagodny i bezobjawowy - wystarczy je obserwać. W przypadku cyst o dużych rozmiarach, utrudniających codzienne funkcjonowanie, powodujących dokuczliwe objawy lub też związanych z chorobą nowotworową, konieczne jest leczenie. Aby określić, czy dana cysta jest złośliwa, wykonuje się odpowiednie badania. W zależności od umiejscowienia, budowy oraz rozmiarów, torbiele diagnozuje się i leczy w różnoraki sposób. W zależności od umiejscowienia zmiany diagnostykę i leczenie zmiany może prowadzić lekarz dermatolog, ginekolog, laryngolog, w niektórych przypadkach rolę w leczeniu odgrywa także fizjoterapeuta.

Torbiele wypukłe na skórze zwykle zauważamy samemu, są widoczne i wyczuwalne dotykiem. Te zlokalizowane w głębi ciała zwykle odkrywa się przypadkowo, podczas rutynowych badań u specjalistów takich, jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy badanie USG. W przypadku cyst jajnika mogą pojawić się objawy takie, jak ból podbrzusza czy krwawienia międzymiesiączkowe. W celu sprawdzenia złośliwości zmiany, pobiera się próbkę do badań histopatologicznych za pomocą biopsji.

Leczenie cyst

Podobnie jak diagnostyka, leczenie cyst zależy od wielu czynników, głównie lokalizacji i możliwości wystąpienia zmian nowotworowych. W przypadku torbieli powierzchniowych np. w jamie ustnej wykonuje się drenaż, czyli osuszenie cysty poprzez nakłucie lub też odciągnięcie zawartości strzykawką. Możliwe jest także wgłobienie cysty lub jej wyłuszczenie. Powyższe metody nie są odpowiednie do leczenia torbieli obarczonych ryzykiem pojawienia się nowotworu. Takie cysty na ogół są usuwane chirurgicznie. Torbiele na jajnikach bywają leczone hormonalnie, niestety zdarza się, iż konieczne jest usunięcie cyst razem z całym jajnikiem.