Czy certyfikat odporności umożliwi podróżowanie podczas pandemii?

Zielony Certyfikat Cyfrowy będzie potwierdzeniem, że dana osoba została zaszczepiona przeciwko COVID-19, uzyskała negatywny wynik testu lub została zarażona SARS-CoV-2 i wyzdrowiała. Dokument ma być wydawany nieodpłatnie w wersji cyfrowej lub papierowej, a kod QR ma zapewnić autentyczność certyfikatu.

Aby umożliwić weryfikację dokumentów w całej UE, Komisja planuje zbudowanie infrastruktury cyfrowej, do której będą mogły podłączyć się państwa członkowskie. Udział w projekcie ma być dobrowolny i to państwa członkowskie będą decydowały, które ograniczenia dotyczących zdrowia publicznego zostaną zniesione w odniesieniu do podróżnych posiadających certyfikat.

Wprowadzając nowy system paszportów odporności, Komisja chce przede wszystkim przywrócić swobodne przemieszczenia się w UE – podstawowe prawo mieszkańców Europy mocno ograniczone w ostatnich 14 miesiącach. Ma to być również krok w kierunku ożywienia solidarnej walki z pandemią i jej skutkami. Współpraca pomiędzy krajami UE mocno ucierpiała w wyniku sporów o dostawy szczepionek i stawiających w centrum partykularne interesy polityk dotyczących kontroli granicznych albo kwarantanny dla podróżujących.

Zwłaszcza w pierwszych miesiącach pandemii strefa Schengen praktycznie przestała istnieć, bo dla rządów państw UE o wiele ważniejsza stała się ochrona swoich obywateli. Do tego dochodzi jeszcze jeden argument. Podczas gdy Chiny notują wzrost PKB na poziomie 18%, a w USA szczepienia pozwalają na znoszenie kolejnych obostrzeń i przyspieszenie gospodarcze, walka z pandemią w Europie jest nieskoordynowana i apatyczna. Stary kontynent musi szybko ożywić swoją gospodarkę, a ułatwienia w podróżowaniu pozwolą wyciągnąć z kryzysu m.in. branżę turystyczną,dając nadzieję na wyjście z niekończącego się lockdownu.

Certyfikaty dla wszystkich obywateli UE

Digital Green Certificate będzie obejmował trzy rodzaje certyfikatów – certyfikat szczepień, certyfikat badań (test NAAT/RT-PCR lub szybki test antygenowy) oraz certyfikaty dla osób, które wyzdrowiały w wyniku zakażenia COVID-19. Świadectwa będą wydawane w formie cyfrowej lub papierowej. W obu przypadkach będą one posiadały kod QR zawierający niezbędne kluczowe informacje, jak również podpis cyfrowy w celu weryfikacji autentyczności. KE zbuduje bramkę cyfrową i będzie wspierać państwa członkowskie w tworzeniu oprogramowania, które organy będą mogły wykorzystywać do weryfikacji wszystkich podpisów pod certyfikatami w całej UE. W założeniu, system nie będzie gromadził i przetwarzał danych osobowych posiadaczy certyfikatów. Certyfikaty będą dostępne bezpłatniew języku urzędowym wydającego je państwa członkowskiego oraz w języku angielskim.

Równość w prawie do przemieszczania się

Wszystkie osoby – zaszczepione i niezaszczepione – będą mogły korzystać z cyfrowego zielonego certyfikatu podczas podróży po UE. Aby zapobiec dyskryminacji osób nieszczepionych, KE proponuje stworzenie nie tylko interoperacyjnego świadectwa szczepienia, ale również świadectw badania na obecność COVID-19 oraz świadectw dla osób, które wyleczyły się z COVID-19. Dzięki temu państwa UE będą mogły zrezygnować z obostrzeń, które obecnie praktycznie uniemożliwiają wakacje w innym państwie, w tym m.in. z obowiązkowej kwarantanny. Takie podejście uwzględnia różne tempo szczepień w krajach UE i obawy o to, że kraje o wysokim stopniu wyszczepienia przeciwko COVID-19 lub niskim poziomie zakażeń mogą nadal zamykać się na osoby z innych państw w obawie o kolejne fale pandemii.

Tylko niezbędne informacje i bezpieczne dane osobowe

Certyfikaty będą zawierały ograniczony zestaw informacji, jak imię i nazwisko, data urodzenia, data wydania, informacje dotyczące szczepionki/testu oraz niepowtarzalny identyfikator certyfikatu. Dane te mogą być sprawdzane wyłącznie w celu potwierdzenia i weryfikacji autentyczności i ważności certyfikatów.

Zielony Certyfikat Cyfrowy będzie ważny we wszystkich państwach członkowskich UE oraz otwarty dla Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii. Powinien być wydawany obywatelom UE i członkom ich rodzin, niezależnie od ich narodowości, a także obywatelom państw spoza UE, którzy mieszkają w UE, oraz osobom odwiedzającym, które mają prawo podróżować do innych państw członkowskich.

Paszporty COVID-19 mają być środkiem tymczasowym i zostaną zawieszone po ogłoszeniu przez Światową Organizację Zdrowia (WH O) zakończenia międzynarodowego zagrożenia zdrowia w związku z pandemią COVID-19.

Czy to się uda?

Wszystkie założenia certyfikatów, wraz z wzorcami dokumentów i szczegółami infrastruktury cyfrowej, dokładnie opisuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie ram wydawania, weryfikowania i uznawania interoperacyjnych zaświadczeń o szczepieniu, o wyniku testu i o powrocie do zdrowia w celu ułatwienia swobodnego przemieszczania się w czasie pandemii COVID-19 (zielone zaświadczenie cyfrowe) (ang.: Regulation of the European Parliament and of the Council on a framework for the issuance, verification and acceptance of interoperable certificates on vaccination, testing and recovery to facilitate free movement during the COVID-19 pandemic) (Digital Green Certificate).

Wdrożenie rozwiązania będzie testem na gotowość państw UE na wspólne wyjście z kryzysu. Zadanie nie jest łatwe, bo obecnie wszystkie kraje pochłonięte są walką z pandemią, która ma nie tylko wymiar zdrowotny, ale także polityczny. W tej chwili priorytetowe jest zaszczepienie jak największej liczby mieszkańców i zniesienie obostrzeń, które uderzają w gospodarkę i napędzają już i tak ogromny dług publiczny.

Patrząc na postęp prac, certyfikatów może nie udać się wdrożyć przed sezonem letnich wakacji i w ten sposób pomysł się zdezaktualizuje zanim zostanie wdrożony – to całkiem prawdopodobny scenariusz, nie tylko ze względu na stracony na dyskusje czas, ale też brak konsensusu i gotowości do współpracy w niektórych państwach UE. W takim przypadku, przez kolejne miesiące podróżom po UE będzie towarzyszyła niepewność dotycząca zasad kwarantanny. Różne formaty dokumentów potwierdzających szczepienie lub wykonanie testu utwierdzą panujący w tym obszarze chaos i brak jednoznacznych wytycznych, zwiększając niebezpieczeństwo pojawienia się w obiegu podrobionych dokumentów.