Choroba Leśniowskiego-Crohna - jak się objawia? Diagnostyka i metody leczenia

Czym jest choroba Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna (łac. morbus Crohn), w skrócie ChLC, jest najczęściej diagnozowaną przewlekłą chorobą przewodu pokarmowego, zaliczaną do grupy nieswoistych zapaleń jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD). W jej przebiegu dochodzi do przewlekłego procesu zapalnego w przewodzie pokarmowym, który może rozwinąć się w dowolnym odcinku od jamy ustnej aż po odbyt. Przeważnie jednak stan zapalny pojawia się w jelicie krętym, czyli końcowym odcinku jelita cienkiego. Innym miejscem, w którym często diagnozuje się stan zapalny jest początkowy odcinek jelita grubego. Proces chorobowy w okolicy odbytu może dotyczyć nawet połowy chorych na ChLC.

Przyczyny zachorowania na ChLC

Chorobę Leśniowskiego-Crohna najczęściej diagnozuje się u osób między 16. a 25. rokiem życia. Częstość zachorowań u obu płci jest porównywalna, choć z niewielką przewagą u kobiet. Szacuje się, że w Polsce na ChLC chorować może blisko 15 tysięcy osób.

Do tej pory medycyna nie odpowiedziała na pytanie, co jest przyczyną rozwoju choroby Leśniowskiego-Crohna. Mówi się jednak o pewnych mechanizmach mogących mieć znaczenie przy występowaniu tego schorzenia. Gastroenterolodzy wskazują na pewne predyspozycje genetyczne u osób chorych, nieprawidłowości w budowie mikrobioty jelitowej, a także zaburzenia funkcjonowania immunologicznej odpowiedzi błony śluzowej jelit. Zdaniem niektórych lekarzy czynnikiem wyzwalającym chorobę mogą być przebyte zakażenia bakteryjne lub wirusowe układu pokarmowego, jak również dieta bogata w tłuszcze nasycone, czy nałogowe palenie papierosów.

Choroba Leśniowskiego-Crohna – objawy

Dla choroby Leśniowskiego-Crohna charakterystyczne jest występowanie okresów zaostrzenia i remisji. Objawy i przebieg choroby zależne są od lokalizacji stanu zapalnego, jego rozległości oraz stopnia zaawansowania choroby.  Zatem u jednych chorych ChLC może mieć bardzo łagodny przebieg, u innych umiarkowany, a nawet ciężki. Wystąpienie stanu zapalnego w obrębie odcinka krętego bardzo często, zwłaszcza w początkowej fazie choroby, przebiega zupełnie bezobjawowo. Pacjenci mogą skarżyć się na utrzymującą się gorączkę oraz anemię widoczną w wynikach badań krwi. Z czasem pojawia się ból w okolicy prawego dołu biodrowego, mylony z ostrym zapaleniem wyrostka robaczkowego. Dolegliwościom bólowym towarzyszą nawracające biegunki, które mają negatywny wpływ na wchłanianie składników odżywczych z pożywienia. Z tego powodu pacjenci chorzy na ChLC mogą cierpieć na niedobory białka (hipoproteinemia), witamin i minerałów oraz poważne zaburzenia elektrolitowe. Przewlekłe biegunki i związane z nimi zaburzenia wchłaniania skutkują u pacjentów widoczną utratą wagi.

Choroba Leśniowskiego-Crohna sprzyja powstawaniu owrzodzeń w przewodzie pokarmowym, których obecność może manifestować się w postaci krwi w kale. Owrzodzenia te występują w różnych częściach przewodu pokarmowego, również w okolicy odbytu przybierając formę ropni, szczelin odbytu i bolesnych przetok okołoodbytowych.

Choć nieswoiste zapalenia jelit dotyczą przewodu pokarmowego, niektórzy pacjenci mogą doświadczać także pozajelitowych objawów choroby: stanów zapalnych jamy ustnej, powikłań skórnych, stanów zapalnych spojówek i tęczówek, bólu i obrzęków dużych stawów (np. łokciowych, kolanowych).

Jak przebiega diagnostyka ChLC?

W diagnostyce choroby Leśniowskiego-Crohna wykorzystuje się kilka rodzajów procedur. Podstawą jest wykonanie badania endoskopowego wraz z pobraniem wycinka śluzówki do badania histopatologicznego. Jeżeli istnieje podejrzenie, że zmiany chorobowe występują w obrębie przełyku, żołądka lub dwunastnicy, zasadne jest wykonanie gastroskopii. Objawy sugerujące rozwój choroby w końcowym odcinku jelita cienkiego lub w jelicie grubym są wskazaniem do kolonoskopii.

Uzupełnieniem do badania endoskopowego są badania radiologiczne, które wykonuje się po podaniu pacjentowi środka kontrastowego. Klasycznym badaniem tego typu jest pasaż jelita cienkiego. Lekarz może również skierować pacjenta na rezonans magnetyczny lub tomografię Badania obrazowe pozwalają na ocenę zmian w jelicie oraz dostarczają informacji na temat pozostałych struktur i narządów w jamie brzusznej.

W rozpoznaniu choroby pomocne są również badania laboratoryjne. Białko C-reaktywne (CRP) umożliwia odróżnienie nieswoistego zapalenia jelit od innych schorzeń tego narządu, które mogą dać podobne objawy. Podobne zastosowanie ma odczyn Biernackiego (OB). Warto także oznaczyć poziom przeciwciał ASCA i pANCA, aby odróżnić ChCL od wrzodziejącego zapalenia jelita. Użyteczne mogą być także badania kału, w tym poziomu kalprotektyny, laktoferyny, elastazy, lizozymu i mieloperoksydazy.

Jak leczyć chorobę Leśniowskiego-Crohna?

W terapii choroby Leśniowskiego-Crohna najważniejsze jest wyciszenie powstałego stanu zapalnego oraz złagodzenie uciążliwych dla pacjenta objawów: bólu jamy brzusznej i biegunek. Leczenie ma charakter przewlekły i trwa przez całe życie pacjenta.

W farmakoterapii stosuje się aminosalicylany oraz glikokortykosteroidy, zaś przy zaostrzeniu choroby sięga się po leki o działaniu przeciwzapalnym i immunosupresyjnym, aby zahamować niekorzystną odpowiedź immunologiczną jelit. W razie ewentualnych powikłań zaleca się podawanie antybiotyków. Alternatywą dla wspomnianej wcześniej terapii są leki biologiczne, w których wykorzystuje się przeciwciała monoklonalne, jednak koszt takiego leczenia jest dosyć wysoki.

U części pacjentów chorych na ChLC wykonuje się zabiegi chirurgiczne powstałych ropni i przetok, a także w sytuacjach, gdy dochodzi do zwężenia lub niedrożności jelita.

Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna znacząco wpływa na kondycję przewodu pokarmowego, dlatego w terapii istotna jest również odpowiednio zbilansowana dieta i prawidłowe nawyki żywieniowe. Niektóre produkty mogą znacząco nasilać objawy choroby, dlatego pacjent z ChLC powinien sumiennie przestrzegać zaleceń lekarza prowadzącego lub zgłosić się po pomoc do wykwalifikowanego dietetyka.

W przebiegu ChLC jelita są mocno przeciążone, dlatego dieta powinna być lekkostrawna i uboga w tłuszcze nasycone, węglowodany proste i błonnik. Niewskazane są zatem surowe warzywa, ponieważ zawierają dużo włókna roślinnego. Na talerz chorego powinny trafiać pokarmy bogate w białko oraz składniki mineralne, które tracone są na skutek nawracających biegunek. Warto rozważyć dodatkową suplementację pod kontrolą lekarza, aby zapobiec ewentualnym niedoborom. U wielu pacjentów zasadna jest suplementacja witamin z grupy B (np. Witamina B Complex forte, Witamina B-Complex) z naciskiem na witaminę B12 (np. NATURELL Witamina B12 Forte, Molekin B12, Bicaps B12, Vitaminum B12 Forte, B12-Vitum), witaminy D (Vitrum-D3, Vigantoletten, D-Vitum Forte), kwasu foliowego (np. Folik, ActiFolin, FolActivin, Folic Active), żelaza i cynku (np. Bio-Cynk, Max Cynk, Cynk organiczny).

Osoby chore, które nie przyjmują wystarczającej ilości składników odżywczych mogą być zagrożone niedożywieniem lub są niedożywione. W takiej sytuacji  pomocne mogą okazać się specjalistyczne preparaty odżywcze jak np. Nutridrink, Resource. Odżywki te wspomagają odbudowę uszkodzonych tkanek i poprawiają pracę układu immunologicznego. Wzmacniają chorego i umożliwiają dalsze leczenie.

Osoby chorujące na ChLC powinny przebadać się pod kątem alergii pokarmowych, a zwłaszcza tolerancji na laktozę w produktach mlecznych i gluten obecny w produktach zbożowych.