Badanie OB (odczyn Biernackiego) - kiedy i po co się je robi?

Czym jest odczyn Biernackiego (OB)?

Odczyn Biernackiego, opad Biernackiego, wskaźnik opadania erytrocytów lub skrótowo OB to równoznaczne określenia na badanie laboratoryjne, które sprawdza drogę opadania erytrocytów (czerwonych krwinek) w niekrzepnącej krwi w przebiegu jednej godziny. Jednostką, którą wykorzystuje się przy tym badaniu, są milimetry na godzinę (mm/h). Tempo opadania erytrocytów powiązane jest z występowaniem w organizmie procesów zapalnych, reumatycznych i nowotworowych. OB Wykorzystuje zjawisko aglomeracji czerwonych krwinek w obniżonej temperaturze, za które odpowiadają przyłączające się do ich powierzchni białka występujące we krwi (m.in. fibrynogen, haptoglobina, immunoglobuliny). 

Wskaźnik opadania erytrocytów został odkryty przez polskiego patologa Edmunda Biernackiego (stąd nazwa badania), który wynikami swoich badań podzielił się w roku 1897.

Na czym polega badanie OB?

Badanie odczynu Biernackiego polega na pobraniu próbki krwi żylnej od pacjenta. Zaleca się, by krew pobierać w godzinach porannych, między godziną 7 a 10. Pacjent powinien być na czczo, co oznacza, że ostatni posiłek powinien być zjedzony od 8 do 12 godzin przed badaniem.

Pobrana w laboratorium krew poddawana jest obserwacji w celu oceny tempa opadania czerwonych krwinek w ciągu godziny. Po tym czasie odczytuje się wysokość osadu erytrocytów na dnie próbówki.

Wskazania do wykonania badania OB

OB to szybkie i proste badanie, dlatego chętnie jest zlecane przez lekarzy rodzinnych w ramach diagnostyki, a także profilaktyki zdrowotnej. Odczyn Biernackiego stanowi część szerszej grupy badań diagnostycznych stosowanych w wykrywaniu stanów zapalnych oraz monitorowaniu stanu zdrowia pacjentów zmagających się z chorobami przewlekłymi (np. choroby krwi, nowotwory).

Samo badanie OB nie stanowi wystarczającej podstawy do postawienia diagnozy, gdyż nie jest szczególnie precyzyjne. Z tego powodu wykonuje się je wraz z oznaczeniem białka C-reaktywnego (CRP). Badanie OB dostępne jest dla pacjentów w ramach koszyka świadczeń gwarantowanych, skierowanie można otrzymać od swojego lekarza rodzinnego.

Normy OB u dzieci i dorosłych

Prawidłowe wartości OB są zależne od płci oraz wieku pacjenta. Należy je odczytywać zgodnie z wartościami referencyjnymi, podanymi przez wybrane laboratorium oraz skonsultować z lekarzem.

• Noworodki – 0-2 mm/h
• Niemowlęta do 6. miesiąca życia – 12-17 mm/h
• Kobiety do 50. roku życia – 6-12 mm/h
• Kobiety powyżej 50. roku życia – do 30 mm/h
• Mężczyźni do 50. roku życia – 3-8 mm/h
• Mężczyźni powyżej 50. roku życia – do 20 mm/h

Podwyższone lub obniżone OB – co oznacza?

Podwyższony wynik odczynu Biernackiego nie musi zawsze wskazywać na istniejący stan zapalny. Zdarzają się wyniki fałszywie wysokie u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną lub będących w czasie menstruacji. W okresie ciąży wartości OB również mogą by znacznie podwyższone (nawet do 45 mm/h). Fałszywie wysokie wartości OB występują też u pacjentów borykających się z niedokrwistością i hiperlipoproteinemią.

Wysokie miano OB zazwyczaj występuje przy ostrych lub przewlekłych stanach zapalnych np. w przebiegu zapalenia wyrostka robaczkowego, zapalenia nerek - w takich sytuacji wartości tego wskaźnika szybko wzrastają. Wynik ponad normę może również świadczyć o występującej chorobie o podłożu autoimmunologicznym, schorzeniach tarczycy, marskości wątroby, przebytych urazach i zabiegach operacyjnych, zakażeniach bakteryjnych, zespole nerczycowym. Podwyższone OB wymaga konsultacji lekarskiej i dalszej diagnostyki.

Zdarza się, że poziom OB jest obniżony, co może być objawem niedokrwistości sierpowatokrwinkowej, nadkrwistości, niewydolności krążeniowej lub zaburzeń krzepliwości, a także chorób alergicznych. Fałszywie niski wynik może wystąpić u pacjentów przyjmujących leki przeciwzapalne z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen, kwas acetylosalicylowy) i glikokortykosteroidów (np. hydrokortyzon, metyloprednizolon).