Alkaptonuria – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Alkaptonuria – przyczyny choroby

Alkaptonuria to choroba o podłożu genetycznym, a dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny. Choroba ujawnia się u homozygot, czyli w sytuacji, gdy potomek dostanie wadliwy gen od obojga rodziców. Najczęściej wykrywa się ją u potomków osób spokrewnionych lub w izolowanych przez wiele lat społecznościach. W części przypadków mamy do czynienia z nową mutacją.

Alkaptonuria – epidemiologia

Alkaptonuria jest chorobą rzadką, a częstość jej występowania szacuje się na około 1-5 zachorowań na milion osób. Do 1980 r. opisano tylko 39 przypadków tej choroby w Polsce. Alkaptonuria występuje u wszystkich ras.

Alkaptonuria – patofizjologia

W fizjologicznych warunkach aminokwasy fenyloalanina i tyrozyna są metabolizowane do kwasu hydroksyfenylopirogronianowego, który jest utleniany do kwasu homogentyzynowego. Następnie ten kwas podlega kolejnym przemianom, których katalizatorem jest enzym 1,2-dioksydaza homogentyzynianowa i właśnie jego niedobór występuje u osób chorych na alkaptonurię i powoduje, że proces ten jest upośledzony.

Skutki nadmiaru kwasu homogentyzynowego w alkaptonurii

W organizmach osób chorujących na alkaptonurię dochodzi do nadmiernego gromadzenia się kwasu homogentyzynowego, który nie jest dalej metabolizowany. Częściowo jest wydalany z moczem, a jego nadmiar ulega polimeryzacji i odkłada się wewnątrzkomórkowo i w substancji pozakomórkowej. Miejsca, w których kwas się odkłada i można stwierdzić charakterystyczne, ciemne ziarnistości to:

• skóra;
• chrząstka stawowa;
• tarcze międzykręgowe;
• chrząstki tchawicy i oskrzeli;
• kanaliki nerkowe;
• wyspy trzustki;
• ściany naczyń (szczególnie dużych).

Alkaptonuria – objawy choroby

Klinicznie choroba przebiega najczęściej całkowicie bezobjawowo przez pierwsze trzy dekady życia, a objawy pojawiają się po 30 r.ż. Mimo to, zwiększone wydalanie kwasu homogentyzynowego z moczem można wykryć już w pierwszych dniach życia. Mocz po alkalizacji przybiera kolor brunatnoczarny, co może prowadzić do zaobserwowania czarnych pieluszek u niemowlaków. Pierwszym objawem choroby u dzieci może być też czarne zabarwienie woskowiny w zewnętrznym przewodzie słuchowym. Natomiast, w populacji osób dorosłych, alkaptonuria objawia się w wielu układach i narządach i powoduje m.in.:

• zmiany skórne – po 30 r.ż. uwidaczniają się przebarwienia skóry, zazwyczaj pod pachami, w pachwinach i na nosie;
• zmiany w narządzie wzroku – zmiany w oczach występują u ok. 70% chorych, złogi barwnikowe umiejscawiają się w twardówce (objaw Oslera), ale nie upośledzają widzenia;
• zmiany w układzie krążenia – u większości chorych stwierdza się zwężenie zastawek aorty, będące skutkiem gromadzenia się pochodnych kwasu homogentyzynowego w płatkach zastawek oraz często stwierdza się zwapnienia w naczyniach wieńcowych;
• zmiany w drogach moczowych – w sterczu chorych na alkaptonurię często odkładają się czarne złogi i mogą być przyczyną powiększenia gruczołu krokowego, równie często występuje także kamica nerkowa;
• zmiany kostno-stawowe – tj. osteoporoza, przepuklina tarczy międzykręgowej, zmiany zwyrodnieniowe.

Alkaptonuria – diagnostyka

Większość chorych szuka pomocy lekarskiej po stwierdzeniu ciemnego zabarwienia moczu. U około 25% choroba jest wykrywana po wystąpieniu zmian szkieletowych. Czasami rozpoznanie stawia się przypadkowo, podczas zabiegu na stawie kolanowym – artroskopii (obraz czarnego stawu). W różnicowaniu uwzględnia się choroby, które mogą powodować objawy lub zmiany zbliżone do stwierdzanych w alkaptonurii. Dotyczy to przede wszystkim wczesnych postaci choroby i osób, u których alkaptonuria ujawnia się w niepełny sposób.

Alkaptonuria – leczenie

Niestety leczenie przyczynowe tej choroby nie jest znane, przez co niemożliwe jest jej wyleczenie. Stosowanie diet ubogich w aromatyczne aminokwasy nie ma znaczenia w okresie objawowym i nie było badane pod kątem zapobiegania uszkodzeniu chrząstek. W badaniach na zwierzętach długotrwałe podawanie witaminy C (1,0 g/24 h) zmniejszało zmiany w tkance łącznej, ale nie zostało to potwierdzone w obserwacjach klinicznych. Pomimo tego, warto dbać o odpowiedni poziom tej witaminy w organizmie. W sytuacji gdy ciężko pokryć jej zapotrzebowanie codzienną dietą, to w porozumieniu z lekarzem warto włączyć odpowiedni suplement np.: Bio-Witamina C Forte, Witamina C 200 mg, Witamina C 200 mg Zdrovit. Dostępność wybranych preparatów w najbliższej aptece sprawdzisz bez wychodzenia z domu na portalu KtoMaLek.pl.

Alkaptonuria – leczenie objawowe

Leczenie objawowe polega na stosowaniu:

• niesteroidowych leków przeciwzapalnych;
• fizykoterapii;
• rehabilitacji;
• leczenia chirurgicznego (np. wszczepianie endoprotez, implantacja zastawek).