Czym jest astygmatyzm? Jak leczy się tę wadę wzroku?

Czym jest astygmatyzm?

Astygmatyzm (łac. astigmatismus) lub niezborność to wada refrakcji, która objawia się zniekształconym widzeniem. Spowodowane jest to niesferycznością rogówki oka. Mając kształt zbliżony do kuli, rogówka prawidłowo załamuje docierające do niej promienie światła, które następnie skupiane są na powierzchni siatkówki. Jeżeli na rogówce występują krzywizny, promienie świetlne nie są prawidłowo ogniskowane na siatkówce, przez co widziany obraz jest rozmyty i nieostry zarówno z bliży, jak i dali. Zdarzają się również przypadki, gdy astygmatyzm spowodowany jest deformacją gałki ocznej lub samej soczewki.

Charakterystyczne objawy astygmatyzmu

Trzeba mieć świadomość, że ludzkie oko nie jest idealną kulą. Dlatego nie powinno dziwić, że astygmatyzm występuje właściwie u każdego człowieka. Jeżeli niezborność wynosi do około 0,5 dioptrii, mówimy o tzw. astygmatyzmie fizjologicznym. Nie jest to wada utrudniająca codzienne funkcjonowanie, ponieważ ludzki narząd wzroku wykorzystuje różne mechanizmy kompensacyjne, które pozwalają widzieć prawidłowo. Wada powyżej 0,75 dioptrii może już jednak stanowić wyraźny dyskomfort i należy ją skorygować. 

Do okulisty warto się wybrać, jeśli zaobserwowaliśmy u siebie podobne objawy:

• widziany obraz jest zniekształcony i zamazany,
• linie proste widziane są jako krzywe, punkty jako elipsy,
• przekrzywiamy głowę, aby lepiej widzieć,
• mrużymy oczy i często mrugamy,
• często pocieramy oczy,
• nasze poczucie przestrzeni jest zaburzone,
• doświadczamy częstych i nawracających bólów głowy w okolicy czoła.

Co jest przyczyną astygmatyzmu?

Astygmatyzm może być wywołany przez wiele czynników. Zwykle przyczyną są nieregularności w krzywiźnie rogówki, które obecne są już od urodzenia i mają charakter stały, choć z czasem wada może ulec pogłębieniu. Pogorszenie widzenia może nastąpić także na skutek pojawienia się na powierzchni rogówki blizn, powstałych przez przerwanie jej ciągłości. Blizny na rogówce mogą być też efektem niektórych chorób, jak np. stożek rogówki, który sprawia, że rogówka zmienia swój kształt z kulistego na stożkowaty. Czasem niezborność spowodowana jest wrodzoną lub nabytą patologią soczewki lub urazem, który wpłynął na jej przemieszczenie się.

Jak zdiagnozować astygmatyzm?

Astygmatyzm jest dosyć trudny do zdiagnozowana, ponieważ przeważnie współwystępuje z krótkowzrocznością lub nadwzrocznością. Aby uzyskać dokładną diagnozę trzeba udać się do okulisty, jednak przed wizytą możemy wykonać prosty test, którego wynik może wstępnie potwierdzić nasze przypuszczenia. Wystarczy prosty rysunek składający się z linii rozchodzących się promieniście od jednego punktu. Jeżeli mamy astygmatyzm, widoczne linie będą dla nas rozmyte, niewyraźne lub zakrzywione, a część z nich może się różnić natężeniem koloru.

W gabinecie okulistycznym lekarz ma do dyspozycji kilka narzędzi oceniających kondycję naszych oczu. Do diagnozowania astygmatyzmu wykorzystuje się keratoskop - niewielki krążek z białymi i czarnymi kręgami. Zadaniem pacjenta jest patrzeć na keratoskop, zaś okulista obserwuje i ocenia kształt odbicia keratoskopu na rogówce badanego. Bardziej precyzyjnym odpowiednikiem tego badania jest wideokeratografia komputerowa, w której również wykorzystuje się okręgi z keratoskopu. Ich obraz rzucany jest na powierzchnię rogówki pacjenta, który następnie jest rejestrowany przez kamerę i komputerowo analizowany. W trakcie diagnostyki okulista powinien ocenić stopień i oś astygmatyzmu, do czego wykorzystuje oftalometr Jawala, czyli urządzenie mierzące krzywizny rogówki w dwóch przekrojach. Z powodu możliwej zmiany astygmatyzmu , w szczególności u dzieci i młodzieży, konieczne są okresowe kontrole okulistyczne, co najmniej jeden raz w roku.

Leczenie astygmatyzmu

Niezborność tak, jak inne wady refrakcji, koryguje się przy pomocy szkieł, jednak w tym wypadku wykorzystuje się szkła cylindryczne. Cechuje je różna moc załamywania promieni światła, która jest dopasowywana indywidualnie do wady wzroku pacjenta. W jednym położeniu osi może być korygowana np. nadwzroczność, zaś w drugim wyrównywany kształt rogówki. Okulary można nabyć w salonach optycznym na podstawie recepty od okulisty, na której zaznaczona jest tzw. oś cylindra - od 0° do 180°. Jeżeli okulary są dla nas niewygodne możemy je zastąpić tzw. soczewkami torycznymi (Air Optix).

Od kilku lat wady wzroku, w tym astygmatyzm, z powodzeniem leczy się operacyjnie. Korzysta się z metody laserowej, która daje dobre efekty i jest bezpieczna dla pacjentów. Dzięki zabiegom laserowym możliwa jest korekcja astygmatyzmu o nawet -6,0 dioptrii.