Żurawina – borówka o mocy leczniczej

Żurawina w kuchni i medycynie ludowej

Żurawina (łac. Oxycoccus) to niewielka, wieloletnia i zimozielona krzewinka rosnąca naturalnie na terenach Europy, północnej Azji, Kanady i Stanów Zjednoczonych. W zależności od przyjętej klasyfikacji zalicza się do rodziny żurawinowatych bądź wrzosowatych. W Polsce spotyka się trzy gatunki żurawiny – błotną, drobnoowocową i wielkoowocową.

Roślina ta daje czerwone, kwaskowate i lekko cierpkie w smaku owoce, które już wiele wieków temu były składnikiem codziennej diety. Ceniono je za ich charakterystyczny smak oraz intensywną barwę, co doskonale łączyło się daniami przygotowanymi z różnych rodzajów mięs. Prócz zastosowania w kuchni, żurawinę wykorzystywano także w medycynie ludowej. Miała być remedium na problemy żołądkowe, przeziębienia, problemy ze stawami, czy bolesne miesiączki. Dzisiaj właściwości żurawiny wykorzystywane są również w medycynie konwencjonalnej.

Co znajdziemy w owocach żurawiny?

Owoce żurawiny, podobnie do innych owoców jagodowych, są niskokaloryczne. 100 g tych czerwonych owoców dostarcza zaledwie 46 kcal, z czego 12 g stanowią węglowodany, a 3,6 g błonnik. Mogą więc być urozmaicającym dodatkiem do diety osób, którym zależy na ograniczeniu codziennego bilansu kalorycznego.

Chociaż ich wartość energetyczna jest niewielka, owoce żurawiny są cennym źródłem witamin, soli mineralnych i związków bioaktywnych. Znajdziemy w nich porządną dawkę witamin A, C i E, które znane są ze swoich właściwości antyoksydacyjnych, a także witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B6), niacynę (PP) oraz związki mineralne: potas, fosfor, magnez, wapń, sód i śladowe ilości manganu, selenu, cynku, żelaza i miedzi.

Żurawina zawiera ponadto związki fenolowe, flawonoidy i antocyjany, beta-karoten, kwasy organiczne (w tym kwas cytrynowy i jabłkowy), lotne związki terpenowe i sterole roślinne. Substancje te wykazują silne działanie antyoksydacyjne, antybakteryjne i antygrzybicze.

Zdrowotne właściwości żurawiny

O stosowaniu żurawiny najwięcej mówi się w kontekście schorzeń układu moczowego. Owoce oraz uzyskany z nich sok używane były w medycynie ludowej przy chorobach dróg moczowych i nerek. Skuteczność w walce z tymi dolegliwościami potwierdza wiele badań. Udowodniono, że koncentrat soku z żurawiny hamuje namnażanie się niektórych szczepów bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych  (m.in. E.coli i Salmonella enteritidis), a także działa przeciwgrzybiczo. Potwierdzono także działanie antyadhezyjne. Składniki zawarte w żurawinie osłabiają lub hamują przyczepianie się chorobotwórczych bakterii do ścian pęcherza moczowego i dróg moczowych, co ułatwia ich wydalanie poza organizm w trakcie oddawania moczu. Żurawinę można zatem stosować w trakcie leczenia zakażeń dróg moczowych oraz jako profilaktykę nawracających infekcji.

Działanie antybakteryjne owoców żurawiny można wykorzystać również przy schorzeniach układu trawiennego. Badania wykazały wrażliwość różnych szczepów Helicobacter pylori na działanie soku z żurawiny, zatem picie napoju z tych owoców może być pomocne w profilaktyce choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Badacze zwracają również uwagę, że działanie antyadhezyjne żurawiny może mieć znaczenie w profilaktyce chorób zębów i przyzębia. Sok z żurawiny może zapobiegać gromadzeniu się płytki nazębnej, która jest jednym z czynników rozwoju próchnicy i paradontozy.

Flawonoidy i antyoksydanty zawarte w żurawinie neutralizują wolne rodniki, które odgrywają istotną rolę w rozwoju schorzeń cywilizacyjnych. Dostarczanie odpowiednich dawek flawonoli, antocyjanów i proantocyjanidyn zapobiega utlenianiu białek i lipidów, dzięki czemu są pomocne w profilaktyce chorób układu krążenia. Hamują agregację płytek krwi oraz gromadzenie się blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych, zapobiegając tym samym rozwojowi miażdżycy i jej powikłań.

Część badań naukowych wskazuje na działanie przeciwnowotworowe owoców żurawiny. Zawarte w żurawinie polifenole zapobiegają nieprawidłowemu namnażaniu się komórek oraz hamują rozwój stanu zapalnego. Spożywanie owoców żurawiny może być zatem formą profilaktyki przeciwnowotworowej, jak również wsparciem w leczeniu nowotworów piersi, prostaty, jelit, płuc i jamy ustnej.

Żurawina – jak ją spożywać?

Żurawinę możemy spożywać na wiele sposobów. W okresie jesienno-zimowym na targach znajdziemy świeże owoce, jednak ich cierpki i kwaśny smak sprawiają, że raczej nie jada się ich na surowo. Z owoców żurawiny przygotowuje się soki oraz dżemy i konfitury, które są dodatkiem do śniadań, dań wytrawnych i deserów.

W aptekach dostępnych jest wiele produktów z żurawiny. Do wyboru są soki z tych owoców (Żurawina 100%, Sok z żurawiny, Vigana Żurawina sok, 100% SOK EKOLOGICZNY ŻURAWINA) oraz suplementy diety zawierające sproszkowane owoce żurawiny lub ich ekstrakt (Solgar Żurawina, Mega Żurawina, Olimp Żurawina Premium). Żurawina jest również składnikiem preparatów wspierających działanie układu moczowego (Apo-Uro, Ginjal urit, Uroner, Furoxin, Urinal, ŻuriMAX, Femirel, Feminost, Żuravit).

W chłodniejsze dni możemy sięgnąć po rozgrzewające herbatki ziołowe z dodatkiem owoców żurawiny (Herbatka z żurawiną i maliną, Herbatka żurawinowa, Rodzina Zdrowia Herbatka Żurawina, Herbatka fix Żurawinowa). Żurawina ma również zastosowanie w preparatach na skórę typu kremy, balsamy, masła do ciała o działaniu regenerującym, wygładzającym i antyoksydacyjnym (np. CLOCHEE Peeling odżywczy cukrowy żurawina, GREEN PHARMACY Krem Żurawina anti-aging, BOTAME FACE ALGA & ŻURAWINA, BOSPHAERA Babeczka do kąpieli żurawina).

Kto powinien unikać żurawiny?

Mimo cennych właściwości, żurawina nie jest przeznaczona dla każdego. Osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe stosowanie żurawiny powinny skonsultować ze swoim lekarzem prowadzącym, ponieważ owoce te mogą potęgować działanie przeciwzakrzepowe tych preparatów.

Żurawina zawiera sporo szczawianów, a te sprzyjają tworzeniu się kamieni nerkowych, dlatego osoby chorujące na kamicę nerkową powinny unikać żurawiny. Dzieci mogą spożywać żurawinę w ograniczonych ilościach, warto omówić ten temat z pediatrą. Kobiety w ciąży stosowanie preparatów z żurawiną powinny omówić ze swoim ginekologiem.

1. _{Cranberries, raw, https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/171722/nutrients}
2. _{E. Hołderna-Kędzia, Charakterystyka botaniczna, skład chemiczny i właściwości biologiczne owoców żurawiny amerykańskiej ( Vaccinium macrocarpon Aiton), http://www.czytelniamedyczna.pl/2384,charakterystyka-botaniczna-skad-chemiczny-i-waciwoci-biologiczne-owoclw-zurawiny.html}
3. _{A. Stobnicka, M. Gniewosz, Możliwości wykorzystania właściwości żurawiny ( Oxycoccus) we współczesnej medycynie, http://www.czytelniamedyczna.pl/3558,mozliwosci-wykorzystania-wlasciwosci-zurawiny-oxycoccus-we-wspolczesnej-medycyn.html​}