Tężyczka - przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest tężyczka?

Tężyczka (łac. tetania) jest przypadłością polegającą na zaburzeniach przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, których przyczyną jest obniżony poziom wapnia we krwi (hipokalcemia). Wapń (łac . calcium, Ca) jest pierwiastkiem wchodzących w skład ścian komórkowych, zębów i kości. Uczestniczy w przewodnictwie bodźców nerwowych oraz kurczliwości mięśni, reguluje pracę układu endokrynnego i aktywuje część enzymów. Jest więc niezbędny do prawidłowej pracy układu mięśniowo-szkieletowego. Zbyt niskie stężenie wapnia prowadzić może do występowania objawów tężyczkowych, w tym parestezji, czyli uczucia drętwienia i mrowienia, a także niekontrolowanych skurczów mięśni.

Przyczyny tężyczki

Jedną z częstszych przyczyn występowania objawów tężyczkowych jest niedoczynność przytarczyc – niewielkich gruczołów znajdujących się na szyi, pełniących istotną funkcję w regulowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej. Przytarczyce produkują i wydzielają parathormon (PTH), który odpowiada za wyrównywanie zbyt niskiego poziomu wapnia we krwi poprzez zwiększanie jego przyswajalności z pożywienia oraz uwalnianie z kości. Zaburzona praca tych niepozornych gruczołów endokrynnych może więc skutkować hipokalcemią.

Zdarza się również, że wapń jest nadmiernie wiązany w kościach lub tkankach, a przez to niewystarczająco uwalniany do krwi. Zjawisko to zachodzi w przebiegu ostrego zapalenia trzustki, a także hiperfosfatemii (nadmiar fosforu we krwi).

Przyczyną tężyczki może być także źle zbilansowana dieta, niedostarczająca wystarczających ilości wapnia. Problem ten zazwyczaj związany jest z upośledzonym wchłanianiem wapnia (występującym w przebiegu celiakii, choroby wrzodowej, czy choroby Leśniowskiego-Crohna) lub znacznymi niedoborami witaminy D. Ponadto leki o działaniu moczopędnym (diuretyki), które stosuje się np. w terapii nadciśnienia tętniczego, mogą prowadzić do zaburzeń elektrolitowych i nadmiernego wydalania wapnia z moczem. Do hipokalcemii doprowadzić mogą również stosowane w osteoporozie bisfosfoniany oraz inhibitory pompy protonowej, które stosuje się w leczeniu chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Jak objawia się tężyczka?

Wyróżnia się dwa rodzaje tężyczki – jawną i utajoną. W przebiegu tężyczki jawnej występują drętwienia oraz symetryczne skurcze twarzy (najpierw drętwienie i mrowienie okolicy ust, następnie powiek i całego mięśnia okrężnego), kończyn (drętwienie opuszek palców dłoni i stóp) oraz klatki piersiowej. Charakterystycznym objawem jest tzw. ręka położnika, co przejawia się zgięciem stawów czwartego i piątego palca, przy jednoczesnym wyproście pozostałych. Z czasem skurcze nasilają się, wywołując ból i utrudniając wykonywanie najprostszych czynności. Zdarzają się też sporadyczne omdlenia. Z kolei tężyczka utajona nie daje swoistych objawów, co utrudnia rozpoznanie choroby. Osoba chora może odczuwać zmęczenie, cierpieć na zaburzenia snu i nastroju, być bardziej drażliwa. Choroba powiązana jest z niedoborem magnezu (hipomagnezemią) lub okresowym wzrostem pH krwi spowodowanym zasadowicą oddechową.

Objawy tężyczki mogą stanowić dla pacjenta zagrożenie życia i zdrowia. Szczególnie niebezpieczny jest nagły skurcz mięśni krtani, który blokuje zdolność swobodnego oddychania.

Diagnostyka tężyczki

W diagnostyce tężyczki wykonuje się badanie stężenia wapnia zjonizowanego w surowicy. Jego obniżony poziom jest wskazaniem do dalszej diagnostyki, w tym kontroli dobowego wydalania wapnia z moczem oraz oceny pracy przytarczyc. Należy też zweryfikować stężenie pozostałych elektrolitów oraz witaminy D. Wykonuje się też tzw. próbę tężyczkową (próba ischemiczna), czyli badanie elektromiograficzne (EMG), które bada nadpobudliwość nerwowo-mięśniową.

Jak wygląda leczenie tężyczki?

Metoda leczenia tężyczki zależna jest od przyczyny choroby, jednak polega głównie na uzupełnieniu niedoboru wapnia (np. Wapń Cytrynian wapnia, Wapń (cytrynian) MyVita, Ostercal 1250D, Calperos Duo) i dbałości o jego odpowiednią podaż w diecie. Wskazane jest też stosowanie witaminy D (np. Vitrum D3, Vigantoletten Max, D-Vitum forte 1000 j.m., Molekin D3 2000 j.m.) i preparatów magnezu (np. Magne B6 Active, Magleq B6 Max, Magnefar B6, Magnez B6). Istotne jest również, by zidentyfikować przyczynę występujące hipokalcemii i wdrożyć właściwe leczenie.

Jednocześnie należy unikać produktów spożywczych, które mogą wypłukiwać wapń z organizmu lub upośledzać jego wchłanianie ze spożywanych posiłków. Zalicza się do nich szczawiany (obecne w rabarbarze, szpinaku, szczawiu) i fityniany (obecne w płatkach owsianych i nasionach roślin strączkowych). Problemem może być też nadmierna zawartość sodu (soli) w diecie lub nadmiar spożywanego białka.