Nadczynność tarczycy - co to za choroba i jak się ją leczy?

Na czym polega nadczynność tarczycy?

Nadczynność tarczycy jest stosunkowo często diagnozowanym zaburzeniem tego gruczołu. W jej przebiegu tarczyca wydziela zbyt dużo hormonów tarczycowych -  trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny. Biorą one udział w wielu procesach metabolicznych, przez co oddziałują na niemalże cały organizm. Jeżeli stężenie hormonów tarczycowych przekracza dopuszczalne normy, mamy do czynienia z tzw. tyreotoksykozą. Nadczynność dotyczy około 1-2% Polaków, przeważnie kobiet między 20. a 40. dekadą życia.

Nadczynność tarczycy może przebiegać jawnie, wówczas objawy są widoczne i mocno odczuwalne przez pacjenta. Przy formie utajonej poziom hormonów jest nieznacznie podwyższony, zatem objawy mogą umknąć uwadze chorego.

Przyczyny rozwoju nadczynności tarczycy

Przyczyn rozwoju nadczynności może być wiele. Lekarze najczęściej wskazują na chorobę Gravesa-Basedowa, która może odpowiadać za blisko 60% przypadków nadczynności. Jest to schorzenie o podłożu autoimmunologicznym, przyczyniającym się do produkcji przeciwciał anty-TSHR (TRAb), pobudzających receptory tarczycy do wzmożonego wydzielania hormonów.

Innym powodem rozwoju choroby może być wole toksyczne (guzkowe lub rozlane), podostre zapalenie tarczycy, guzki tarczycy, czy nawet nowotwory złośliwe tarczycy. Zdarzają się też zachorowania wywołane przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy lub wynikające z zaburzeń w trakcie i po ciąży. Przyjmowanie leków bogatych jod lub preparatów tarczycy również może doprowadzić do nadczynności gruczołu tarczowego.

Nadczynność tarczycy – objawy choroby

Zaawansowanie choroby można określić na podstawie nasilenia występujących objawów. Gdy hormonów tarczycowych jest za dużo, organizm wchodzi w stan hipermetabolizmu, a to znacząco wpływa na pracę układu sercowo-naczyniowego i nerwowego.

Charakterystycznymi symptomami nadczynności tarczycy są:

• nadpotliwość,
• ciągle uczucie gorąca,
• osłabienie siły mięśni,
• drżenie rąk,
• spadek masy ciała, pomimo zwiększonego apetytu,
• nawracające biegunki,
• przyspieszona akcja serca i uczucie kołatania,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego u kobiet,
• obniżenie libido,
• rozdrażnienie, uczucie niepokoju, nerwowość,
• pogorszenie kondycji paznokci i włosów,
• zaburzenia widzenia,
• kłopoty ze snem,
• wytrzeszcz oczu, zaczerwienienie spojówek i powiek.

Wszelkie niepokojące objawy należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem rodzinnym, który w razie konieczności skieruje nas do endokrynologa – eksperta w dziedzinie układu hormonalnego.

Badania przy nadczynności tarczycy

Podstawowym badaniem przy diagnostyce nadczynności tarczycy jest oznaczenie poziomu TSH. Jeżeli wynik jest nieprawidłowy, wówczas oznacza się stężenie hormonów tarczycy (FT3 i FT4). Jeżeli wartość TSH jest poniżej dopuszczalnej normy, a FT3 i/lub FT4 są podwyższone, możemy mówić o nadczynności tarczycy. Poziom przeciwciał tarczycowych anty-TSHr oznacza się przy diagnostyce choroby Gravesa-Basedova.

Normy stężenia TSH:  0,27–4,2 µU/ml
Normy stężenia TSH dla kobiet w ciąży

• I trymestr: od 0,1 do 2,5 mIU/l
• II trymestr: od 0,1 do 3,0 mIU/l
• III trymestr: od 0,1 do 3,0 mIU/l

Normy stężenia wolnych hormonów tarczycy

• FT3: 2,00 – 4,40 pg/ml
• FT4: 0,93 – 1,70 ng/dl

Normy stężenia przeciwciał przeciwko receptorom TSH (TRAb): <1 IU/l

W trakcie pogłębionej diagnostyki endokrynolog wykonuje badanie USG tarczycy, na podstawie którego ocenia jej rozmiar i strukturę, a także sprawdza, czy występują zmiany ogniskowe. Czasem konieczne jest wykonanie biopsji oraz scyntygrafii tarczycy.

Jak leczyć nadczynność tarczycy?

Leczenie nadczynności tarczycy powinno przebiegać pod ścisła kontrolą endokrynologa, który dobierze terapię na podstawie występujących objawów, stanu zdrowia i wieku pacjenta, przyczyn nadczynności, a także współwystępujących chorób. Celem leczenia jest osiągnięcie stanu eutyreozy, czyli uzyskania prawidłowych wartości hormonów tarczycowych.

Leczenie przeważnie rozpoczyna się od podania tyreostatyków, czyli leków przeciwtarczycowych hamujących syntezę tyroksyny (Metizol, Thyrozol, Thyrosan). Leki te wydawane są wyłącznie na receptę.

Kolejna metodą jest doustne leczeniem jodem promieniotwórczym, powodującym powolne i nieodwracalne niszczenie komórek tarczycy, które wychwytują jod z krwi. Efekt leczenia widoczny jest dopiero po kilku miesiącach terapii. Metody tej nie stosuje się u kobiet w ciąży oraz karmiących piersią.

Jeżeli zachodzi podejrzenie choroby nowotworowej lub rozpoznano raka tarczycy, wówczas endokrynolog zaleca strumektomię. Jest to operacja, której celem jest usunięcie tarczycy. Po usunięciu gruczołu pacjent przechodzi w niedoczynność tarczycy.

Ciąża a nadczynność tarczycy

Kobiety ciężarne chorujące na nadczynność tarczycy powinny znajdować się pod ścisła kontrolą endokrynologa. Nieleczona nadczynność jest niezwykle groźna dla kobiety oraz rozwijającego się płodu, prowadzić może do przedwczesnego porodu lub poronienia, a także zagrażającego życiu przełomu tarczycowego. Lekarz prowadzący ciążę powinien zachować czujność, ponieważ objawy nadczynności w okresie ciąży są trudne do rozpoznania.

Czy nadczynności tarczycy można uniknąć?

To, czy zachorujemy na nadczynność tarczycy uzależnione jest od wielu czynników, jednak podjęcie pewnych działań profilaktycznych może pomóc zadbać o nasze zdrowie. Podstawą jest przyjmowanie odpowiednich ilości jodu. Nie jest to trudne zadanie, bowiem każda sól kuchenna dostępna w sklepach jest jodowana. Jednak część osób z różnych przyczyn, także zdrowotnych, ogranicza spożycie soli, dlatego warto tę kwestię omówić z lekarzem rodzinnym. W ramach profilaktyki kobietom ciężarnym i karmiącym piersią zaleca się przyjmowanie preparatów zawierających jod (np. Prenatal DUO, Femibion Natal 2 Plus, Pregna Start, Falvit Mama).  Aby wspomóc działanie tarczycy można sięgnąć także po specjalnie skomponowane suplementy diety zawierające m.in. wyciągi roślinne, selen, cynk, jod (np. Na tarczycę Herbatka Fix, Thyroset).

Istnieją badania, które wykazują zależność między paleniem papierosów a występowaniem guzków tarczycy i rozwojem nadczynności, dla tego dla własnego zdrowia lepiej zrezygnować z tego nałogu.

W kwestii autoimmunologicznych chorób tarczycy (np. choroba Gravesa-Basedowa) niewiele można zrobić, gdyż są to schorzenia uwarunkowane genetycznie. Jeżeli w rodzinie występowały takie schorzenia, warto informować o tym lekarzy podczas leczenia innych schorzeń.