Kolka wątrobowa - jak poradzić sobie z bólem?

Czym jest kamica żółciowa?

Nie sposób mówić o kolce wątrobowej, nie wspominając wcześniej o przyczynie występowania tej dolegliwości. Kamica żółciowa (łac. cholelithiasis), zwana też kamicą pęcherzyka żółciowego, jest chorobą, w przebiegu której dochodzi do powstawania tzw. złogów w drogach żółciowych, powstających z substancji chemicznych zawartych w żółci. Pęcherzyk żółciowy magazynuje oraz zagęszcza żółć, która jest potrzebna do trawienia pokarmów. Jeżeli jesteśmy zdrowi i odżywiamy się prawidłowo, pęcherzyk pracuje bez większych zakłóceń. Jednak dieta bogata w tłuszcze nasycone i cukry proste sprzyja zagęszczeniu żółci, na skutek czego do dróg żółciowych wytrącają się różne substancje – barwniki żółciowe, jony nieorganiczne, cholesterol, białka. To właśnie z tych związków powstają kamienie żółciowe. Jeżeli jest ich dużo, mogą częściowo lub całkowicie blokować przewody żółciowe, przez co przemieszczanie się zmagazynowanej żółci jest utrudnione. W efekcie pojawia silny ból, znany pod nazwą kolki wątrobowej lub kolki żółciowej.

Kamica żółciowa a czynniki ryzyka

Niektóre osoby są bardziej narażone na wystąpienie kamicy żółciowej. Badania wykazują, że kamica żółciowa znacznie częściej występuje u osób otyłych, zwłaszcza tych, u których nadmierna waga występuje już od młodości. Istotne jest także rozmieszczenie tkanki tłuszczowej – specjaliści wskazują, że ryzyko kamicy żółciowej wzrasta w przypadku otyłości brzusznej.

Statystyki nie pozostawiają złudzeń, częściej na kamicę żółciową chorują kobiety. Ta tendencja ma związek z wpływem hormonów płciowych, które z jednej strony powodują zwiększone wydzielanie cholesterolu do żółci, z drugiej zmniejszają siłę skurczu pęcherzyka żółciowego, w efekcie czego nadmiar żółci zalega w pęcherzyku, a stąd już krótka droga do tworzenia się złogów. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest stosowanie antykoncepcji hormonalnej, która zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia kamicy żółciowej nawet kilkukrotnie u kobiet w po 40. roku życia.

Osoby chorujące na cukrzycę, mukowiscydozę, zmagające się z wysokim stężeniem trójglicerydów we krwi (hipertriglicerydemia) również narażone są na wystąpienie kamicy żółciowej.

Jak objawia się kolka wątrobowa?

Szacuje się, że blisko 20% przypadków kamicy żółciowej przebiega zupełnie bezobjawowo, zatem pacjenci przez wiele lat mogą nie zdawać sobie sprawy, że ich drogi żółciowe nie pracują prawidłowo. U pozostałych osób najczęściej występującym objawem jest kolka wątrobowa (żółciowa). Odczuwana jest jako nagły i niezwykle silny ból zlokalizowany w nadbrzuszu lub pod prawym żebrem, który może promieniować do prawego barku. Ból pojawia się epizodyczne, przeważnie po zbyt tłustym lub zbyt obfitym posiłku i może utrzymywać się przez kilkanaście minut do kilku godzin. Często bywa tak silny, że towarzyszą mu nudności i wymioty.

Objawy kolki wątrobowej mogą powtórzyć się po kilku tygodniach od pierwszego ataku lub częściej, w zależności od zaawansowania kamicy żółciowej.

Jak postępować przy wystąpieniu objawów kamicy żółciowej?

Jeżeli mamy pewność, że występujące dolegliwości bólowe mają związek z kamicą żółciową i nie towarzyszą im inne niepokojące objawy, możemy spróbować złagodzić je przy pomocy dostępnych leków. Pomocne będą preparaty rozkurczające mięśnie gładkie przewodu pokarmowego na bazie drotaweryny (np. Deespa, No-Spa, Spastyna Max) i hioscyny (np. Buscopan, Scopolan). Ból można zwalczać paracetamolem (np. APAP, Efferalgan, Panadol), niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (np. Ibuprom, Ibum, Ibumax, Ibupar, MIG, Nurofen), metamizolem (np. Pyralgina, Gardan) lub preparatami złożonymi z tych substancji. Dodatkowo można zastosować hymekromon (Cholestil Max), który zwiększa wytwarzanie żółci w wątrobie i działa rozkurczowo na drogi żółciowe. Zmniejsza więc ryzyko, że wytrącą się kamienie w woreczku żółciowym. Pomocne będą też ciepłe okłady na brzuch, do czego najlepiej sprawdzi się termofor. Do momentu ustąpienia bólu należy pozostawać na czczo, a następnie stosować dietę lekkostrawną. W trosce o prawidłową pracę dróg żółciowych warto sięgnąć po preparaty dostępne w aptece bez recepty na bazie naturalnych składników jak np.: wyciąg z oregano, werbeny, mniszka, karczocha (Herbapol Woreczek żółciowy, Rowachol). 

Jeżeli mimo podjętych działań ból nie przemija lub się nasila, wystąpiła gorączka, dreszcze bądź inne niepokojące dolegliwości, należy niezwłocznie udać się do szpitala.

Metody leczenia kamicy żółciowej

To, że pacjent choruje na kamicę żółciową, często jest odkrywane przypadkiem np. podczas badania USG jamy brzusznej. To zresztą wyjątkowo skuteczna metoda wykrywania kamicy pęcherzyka. W razie wątpliwości lekarz może zlecić wykonanie tomografii komputerowej jamy brzusznej.

Leczenie u osób z kolką żółciową niepowikłaną obejmuje przyjmowanie (w trakcie nasilenia dolegliwości) leków przeciwbólowych i rozkurczowych oraz stosowanie odpowiedniej diety. W przypadku silniejszych ataków konieczne może być chirurgiczne usunięcie pęcherzyka żółciowego wraz z nagromadzonymi złogami. Taki zabieg wykonuje się metodą tradycyjną lub laparoskopową. Jeżeli występują przeciwwskazania do takiego zabiegu, alternatywą jest leczenie farmakologiczne z zastosowaniem kwasu ursodeoksycholowego.

Kolka wątrobowa a dieta

Jeżeli doszło do rozwoju kamicy żółciowej, sama dieta nie wyleczy tej dolegliwości, może jednak znacząco łagodzić jej objawy i pomóc choremu przetrwać czas oczekiwania na zabieg. Zaleceń dietetycznych muszą przestrzegać również pacjenci po usunięciu woreczka żółciowego.

Jak wygląda taka dieta? Opiera się na posiłkach ubogich w tłuszcze, za to bogatych w węglowodany oraz w mniejszym stopniu w białko. Niewskazane jest spożywanie tłustych ryb i mięs, żółtek jej, smalcu, margaryny i innych tłustych potraw i półproduktów, w tym fast foodów, chipsów, ciast z kremem. Należy unikać produktów doprawionych ostrymi przyprawami. Zamiast tego w codziennej diecie powinny znaleźć się razowe produkty zbożowe i odtłuszczony nabiał, a także warzywa, owoce i produkty fermentowane. Potrawy powinny być gotowane, duszone, pieczone lub przygotowywane na parze.

Aby uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości, posiłki powinny być niewielkie i spożywane o regularnych porach. Zaleca się jedzenie około 5-6 posiłków każdego dnia.