Jak objawia się świerzb? Przyczyny i leczenie

Świerzb – na czym polega ta choroba?

Świerzb (łac. scabies) jest zakaźną chorobą skóry, wywołaną przez świerzbowce – niewielkie, zewnątrzpasożytnicze roztocza. U ludzi świerzb wywołuje świerzbowiec ludzki (łac. Sarcoptes scabiei), bardzo mały pasożyt (mierzy zaledwie 0,5 milimetra) o owalnym, wypukłym grzbiecie i jasnym zabarwieniu. Pokarmem dla świerzbowca ludzkiego są komórki naskórka, zazwyczaj w obrębie miejsc nieowłosionych. Samice świerzbowca drążą w warstwie rogowej naskórka ślepo zakończone tunele, w których codziennie składa po 2-3 jaja. Z jaj wylęgają się larwy, które po 2-3 tygodniach przekształcają się w dorosłe osobniki. Wówczas osoba zarażona zaczyna obserwować u siebie niepokojące objawy.

Jak można zarazić się świerzbowcem?

Przez wiele lat świerzb kojarzono z brudem i niedostateczną higieną osobistą, jednak jest to szkodliwy mit, ponieważ świerzbowcem zarażają się również osoby bardzo dbające o czystość, niezależnie od statusu społecznego i ekonomicznego.

Do zakażenia świerzbowcem dochodzi podczas bezpośredniego kontaktu z osobą zarażoną. Może to być nawet przywitanie z podaniem ręki, czy krótki uścisk, a także kontakty seksualne. Rzadziej przyczyną zarażenia są kontakty pośrednie – korzystanie z ubrań, ręczników czy pościeli osoby zakażonej bądź innych przedmiotów.

Zakażeniom świerzbowcem ludzkim sprzyjają duże skupiska ludzi. Szczególnie ciężką i wysoce zakaźną postacią choroby jest świerzb norweski (hiperkeratotyczny), który dotyczy pacjentów o obniżonym poziomie odporności (np. chorzy na AIDS, osoby starsze, pacjenci onkologiczni).

Jak objawia się świerzb?

Dominującym objawem świerzbu jest silny świąd skóry o charakterze miejscowym, który nasila się pod wpływem ciepła, szczególnie po kąpieli i w nocy, gdy kładziemy się spać. Swędzenie skóry jest reakcją na obecność pasożyta oraz jego wydzieliny. Innym obserwowalnym objawem są zmiany grudkowe i pęcherzykowe na skórze, które są konsekwencją drążenia przez świerzbowca kanalików w naskórku (tzw. nory świerzbowcowe). Kanaliki te widoczne są podczas badania dermatoskopowego. Świąd skóry jest zazwyczaj tak silny, że chory rozdrapuje we wykwity, co prowadzi do ich nadkażenia, przenoszenia pasożyta na inne partie ciała i powstawania tzw. przeczosów, czyli ubytków skórnych, powstałych na skutek rozdrapywania naskórka wzdłuż nor świerzbowcowych. Wysypka najczęściej obejmuje:

• boczne powierzchnie palców i przestrzenie międzypalcowe;
• fałdy skórne i zgięcia (np. zgięcia łokciowe);
• okolice narządów płciowych;
• okolice brodawek sutkowych oraz skórę pod piersiami u kobiet;
• pośladki;
• okolice pępka.

U dzieci zmiany chorobowe mogą występować na owłosionej skórze głowy, szyi oraz powierzchni dłoni i podeszwach stóp.

Wystąpienie opisanych objawów wymaga konsultacji z lekarzem rodzinnym lub dermatologiem, który oceni charakter zmian chorobowych i postawił właściwą diagnozę.

Jak leczy się świerzb?

W leczeniu świerzbu stosuje się leki do stosowania zewnętrznego w postaci płynów, kremów i maści. Preparatem pierwszego rzutu jest 5% krem z permetryną, który wykazuje wysoką skuteczność i jest bezpieczny dla pacjenta – można go stosować również u małych dzieci. W terapii stosuje się też 10% roztwór benzoesanu benzylu (Novoscabin), krotamiton (w postaci maści lub roztworu) i maść siarkową. Leczenie może trwać od kilku dni do kilku tygodni, co zależne jest od stopnia zaawansowania choroby. 

Świerzb łatwo poddaje się leczeniu, które szybko przynosi rezultaty. Problemem może być jednak świąd skóry utrzymujący się nawet przez kilka tygodniu po rozpoczęciu terapii, będący najczęściej przedłużającą się reakcją organizmu na alergeny świerzbowca. W łagodzeniu tego objawu pomóc mogą leki antyhistaminowe oraz leki steroidowe o działaniu miejscowym.

Chory przestaje zarażać już po 1-2 dniach od rozpoczęcia terapii, jednak leczeniu powinni się poddać wszyscy członkowie rodziny oraz bliskie osoby, nawet jeśli nie wystąpiły u nich objawy zakażenia.

Ważnym elementem leczenia jest wysoka dbałość o higienę. Konieczne jest wypranie ubrań i bielizny, ręczników oraz pościeli w wysokiej temperaturze (minimum 60 st. Celsjusza), trzeba je też wyprasować gorącym żelazkiem. Elementy, których nie można wyprać, należy umieścić w szczelnie zamkniętym worku na co najmniej 72 godziny (po takim czasie poza ciałem żywiciela świerzbowce giną) lub zamrozić na co najmniej 12 godzin w temperaturze -20 st. Celsjusza.