Jak dbać o swoją wątrobę?

Czym jest i jak działa wątroba?

Wątroba jest gruczołem będącym częścią układu pokarmowego. Składa się z dwóch płatów, a jej masa wacha się od 1300-1500 g u kobiet do 1500 - 1700 g u mężczyzn. Położona jest po prawej stronie ciała. U dorosłych ukryta jest pod łukiem żebrowym, u dzieci może wystawać poza ten obszar. Zbudowana jest z tzw. hepatocytów, które stanowią około 80% masy całego narządu. To one odpowiadają za metabolizm tłuszczów, białek, węglowodanów, a także procesy detoksyfikacji.

Dlaczego wątroba jest dla nas tak ważna?

• Bierze udział w trawieniu tłuszczów poprzez produkcję i wydzielanie żółci – to ona emulguje tłuszcze i sprawia, że trawienie jest bardziej wydajne;
• Produkuje białka biorące udział w procesie krzepnięcia krwi;
• Jest odpowiedzialna za prawidłową gospodarkę węglowodanową, wytwarza glukozę oraz reguluje jej poziom poprzez magazynowanie w formie glikogenu lub przekształcenie do tłuszczu;
• Odpowiada za termoregulację organizmu - krew przepływająca przez wątrobę jest cieplejsza o 1 °C;
• Magazynuje witaminy A, D, K, a także B12 oraz żelazo, które może uwalniać, gdy organizm tego potrzebuje,
• Przekształca puryny w kwas moczowy oraz amoniak w mocznik;
• Neutralizuje i usuwa z organizmu toksyny oraz inne zbędne substancje przemiany materii.

Można zatem powiedzieć, że wątroba to gruczoł do zadań specjalnych, który syntezuje i magazynuje potrzebne substancje, filtruje i usuwa te niepotrzebne, a także bierze udział w wielu niezbędnych procesach metabolicznych.

Gdy dzieje się coś złego – niepokojące sygnały

Mnogość funkcji pełnionych przez wątrobę naraża ją na różnego typu uszkodzenia. W wielu przypadkach trudno jednak się zorientować, że z wątrobą dzieje się coś niedobrego, gdyż chorująca wątroba nie boli. Jest wprawdzie unerwiona przez nerw błędny i nerwy przywspółczulne, nie posiada jednak unerwienia czuciowego. Ból pojawia się wtedy, gdy powiększona wątroba zaczyna uciskać na inne organy. Istnieją jednak pewne widoczne objawy, które są wyraźnym sygnałem, że praca wątroby jest zaburzona. Naszą uwagę powinny zwrócić widoczne, żółte przebarwienia na powierzchni skóry. Może to oznaczać, że wątroba zaczyna mieć problemy z odfiltrowywaniem toksyn. Również nadwrażliwość skóry oraz swędzenie mogą być objawem nieprawidłowej pracy wątroby. 

Gdy wątroba nie działa prawidłowo, może się zmienić kolor wydalanego moczu. Jeżeli ma ciemne zabarwienie, może to być sygnał o nadprodukcji bilirubiny. Jej podwyższone stężenie może się objawiać także zażółceniem skóry i białkówki oczu. Zaniepokoić powinny nas również obrzęki i opuchlizna twarzy, dłoni i okolic kostek.

Chcesz zadbać o wątrobę? Tego nie rób!

Wątroba wykonuje swoją ciężką pracę przez cały czas, niezależnie od pory dnia. Tłusta dieta, używki i brak ruchu sprawiają, że znacząco zmniejsza się jej wydajność. Dla wątroby wyjątkowo niekorzystne jest spożywanie produktów dosładzanych fruktozą lub syropem glukozowo-fruktozowym. Dlaczego? Wątroba nie jest w stanie przetworzyć ich w glikogen, czego skutkiem jest wzmożona lipogeneza, tj. nadprodukcja cholesterolu frakcji LDL oraz trójglicerydów. Wykluczenie tych składników z diety jest trudne, bo producenci dodają je niemal do wszystkiego - od słodyczy i wyrobów cukierniczych, po soki owocowe, sosy sałatkowe, produkty mleczarskie, suszone owoce, pieczywo czy wędliny. Innym niekorzystnym dla wątroby nawykiem żywieniowym jest nadmierne spożywanie tłuszczów zwierzęcych. Zawierają one cała masę tłuszczów nasyconych, z których przetwarzaniem wątroba może sobie nie radzić.

Równie szkodliwy dla wątroby jest nadmiar kilogramów. Otyłość, zwłaszcza brzuszna, sprzyja rozwojowi insulinooporności oraz niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Na wątrobę destrukcyjnie działa również nadmierne spożywanie alkoholu, które może prowadzić do stłuszczenia, zwłóknienia, a nawet marskości wątroby. Absolutnie niedopuszczalne jest łączenie alkoholu z lekami, co może skończyć się polekowym zapaleniem wątroby! Niebezpieczne jest również przewlekłe przyjmowanie niektórych leków i suplementów bez kontroli lekarza.

Co służy wątrobie?

Sygnały wysyłane przez wątrobę powinny być dla nas wskazówką do zmiany nawyków żywieniowych i stylu życia. Co warto zrobić, by wspomóc pracę wątroby?

• Ograniczenie tłuszczów nasyconych i węglowodanów – jak wcześniej wspomniano, zarówno tłuszcze nasycone, jak i fruktoza (oraz syrop glukozowo-fruktozowy) nie służą wątrobie. Warto ograniczyć je w diecie i zastąpić zdrowszymi odpowiednikami, jak oleje roślinne (np. oliwa z oliwek) czy żywność bogata w węglowodany złożone (pieczywo i makarony pełnoziarniste). Oczywiście nadal możemy jeść owoce, sięgajmy jednak po te bogate w antyoksydanty, jak jagody i borówki;
• Regularne spożywanie posiłków – jedzenie o stałych porach pozwala odciążyć wątrobę i wyregulować jej pracę;
• Aktywność fizyczna – przyspiesza metabolizm oraz ułatwia kontrolować wagę, dzięki czemu wątroba pracuje wydajniej;
• Ograniczenie alkoholu – im rzadziej będziemy sięgać po wino czy piwo, tym lepiej dla naszej wątroby;
• Zdrowy sen – wątroba pracuje przez całą dobę, także w nocy. W trakcie snu może być bardziej wydajna, nie ma bowiem bodźców, które zaburzałyby jej pracę.

Wspomaganie wątroby

Choć doskonale zdajemy sobie sprawę, że zdrowa i zbilansowana dieta jest korzystna dla kondycji naszego organizmu, niekiedy trudno jest się zastosować do tych zaleceń. Dlatego jeśli chcemy wspomóc pracę wątroby, gdy pozwalamy sobie na żywieniowe grzeszki, możemy sięgnąć po ziołowe preparaty, które usprawnią jej pracę. Popularne są herbatki ziołowe z dodatkiem mięty, pokrzywy i kopru włoskiego, które usprawniają proces trawienia (Verdin Fix, Sylimarol Fix, Raphacholin Fix). Możemy również sięgnąć po preparaty na bazie L-asparaginianu L-ornityny czy wyciągu z ostropestu plamistego jak Hepatil, Hepanar, Sylimarol, których zadaniem jest chronić i wspomagać pracę wątroby. Jeśli istotne jest dla nas wspomożenie regenracji wątroby, wtedy warto sięgnąć po leki z fosfolipidami (Essentiale forte czy Esseliv Forte). Pamiętajmy jednak, by wszelkie dolegliwości najpierw skonsultować z lekarzem, który zadecyduje, czy nasza wątroba potrzebuje wsparcia. Skład preparatów na wątrobę oraz ich możliwe skutki uboczne można sprawdzić na stronie KtoMaLek.pl, która umożliwia zarezerwowanie ich w najbliższej aptece.