Hipoglikemia reaktywna – czym grozi niedocukrzenie po posiłku?

Czym jest hipoglikemia?

Węglowodany cieszą się złą sławą, a to za sprawą znaczącego wpływu na rozwój otyłości i licznych chorób cywilizacyjnych, wynikających z nadmiernego spożywania cukru w codziennych posiłkach. Rzeczywiście, dieta oparta w głównej mierze na węglowodanach i przekraczająca dzienne zapotrzebowanie kaloryczne to prosty przepis na to, by szybko przybrać na wadze. Jednak całkowite wykluczenie węglowodanów z diety może być równie zgubne dla naszego zdrowia. Cukry – przyswajalne i nieprzyswajalne - są dla ludzkiego organizmu niezbędne, ponieważ stanowią główne źródło energii potrzebnej w wielu procesach metabolicznych. Ich odpowiednia podaż jest szczególnie ważna dla mózgu, rdzenia nerwowego i erytrocytów, a jako substrat energetyczny także dla mięśni, serca, wątroby, nerek i jelit.

Gdy stężenie glukozy we krwi znacząco spada, mamy do czynienia z hipoglikemią (łac. hypoglycaemia), potocznie niedocukrzeniem. Zgodnie z definicją skonstruowaną przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, hipoglikemia to stan, w którym dochodzi do spadku poziomu glukozy poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l), niezależnie od tego, czy w danym momencie występują objawy charakterystyczne dla niedocukrzenia. Hipoglikemia to powszechna przypadłość wśród diabetyków, zazwyczaj trudno przeoczyć jej objawy. Osoby chore na cukrzycę powinny posiadać wiedzę na temat objawów niedocukrzenia, by móc szybko zareagować i skorygować poziom glukozy. U części osób objawy hipoglikemii występują nawet wtedy, gdy stężenie glukozy mieści się jeszcze w granicach normy.

Jak objawia się hipoglikemia?

Objawy niedocukrzenia mogą być zróżnicowane i przebiegać z różnym nasileniem, co uzależnione jest od poziomu glukozy we krwi. Typowe objawy niedocukrzenia to:

• kłopoty z koncentracją;
• silne uczucie głodu;
• nudności i ból brzucha;
• nadmierna potliwość;
• drżenie całego ciała, zwłaszcza rąk;
• zaburzenia rytmu serca;
• senność, nagłe osłabienie;
• odczuwalne mrowienie w okolicy ust;
• uczucie niepokoju i lęku.

Pacjenci od lat chorujący na cukrzycę mogą nie dostrzegać niektórych niepokojących objawów hipoglikemii. Niejednokrotnie zdarza się, że pierwszym i wyjątkowo poważnym objawem niedocukrzenia jest utrata przytomności.

Niedocukrzenie po posiłku, czyli hipoglikemia reaktywna

Osoby nie chorujące na cukrzycę również mogą mieć problemy ze zbyt niskim poziomem glukozy we krwi. Zdarza się to po spożyciu posiłku, a stan ten nazywa się hipoglikemią reaktywną. Powtarzające się epizody niedocukrzenia po posiłku mogą poprzedzać insulinooporność i znacząco zwiększają ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości. 

Hipoglikemia reaktywna objawia się spadkiem poziomu glukozy we krwi w ciągu kilku godzin po spożytym posiłku, zwłaszcza bogatym w węglowodany. Osoby cierpiące na takie spadki cukru mogą być bardziej drażliwe, szczególnie w sytuacjach, gdy zdarzy im się pominąć posiłek w ciągu dnia, mieć silną potrzebę rozpoczęcia dnia od kubka kawy oraz większy apetyt na słodycze. Przedłużające się przerwy między posiłkami budzą frustrację i niepokój, są przyczyną napadów złości, które łagodzi jedzenie. Hipoglikemii reaktywnej towarzyszą zaburzenia snu, permanentne uczucie zmęczenia, przewlekłe bóle głowy i mięśni, kłopoty z pamięcią i koncentracją.

Przyczyny hipoglikemii poposiłkowej

Epizody niedocukrzenia po posiłku są typowym problemem pacjentów po przebytej resekcji żołądka oraz cierpiących na zaburzenia opróżniania żołądka w następstwie neuropatii, jak również osób z pewnymi defektami genetycznymi, takimi jak nadwrażliwość na leucynę czy nietolerancja fruktozy lub galaktozy.

U wielu pacjentów epizody hipoglikemii poposiłkowej to pokłosie złych nawyków żywieniowych. Niebezpiecznym wahaniom cukru sprzyja robienie zbyt długich przerw między posiłkami lub pomijanie posiłków (np. niejedzenie śniadania), a także celowe głodzenie się. Wyjątkowo niekorzystna jest dieta o wysokim udziale węglowodanów, zwłaszcza cukrów prostych oraz niskim udziale tłuszczów, a także nadmierne spożywanie alkoholu.

Czasem nie ma możliwości wskazania, co jest przyczyną epizodów niedocukrzenia. Wówczas mówi się o tzw. hipoglikemii reaktywnej idiopatycznej. Zdaniem lekarzy powodem może być nadmierne wydzielanie insuliny przez trzustkę lub zmniejszone wydzielanie hormonów działających przeciwstawnie do insuliny.

Co robić, by zapobiec hipoglikemii reaktywnej?

Nie istnieją leki, które rozwiążą problem spadku stężenie glukozy we krwi spowodowanego spożyciem węglowodanów. W leczeniu hipoglikemii reaktywnej najważniejsza jest modyfikacja dotychczasowego stylu życia, z naciskiem na zmiany w diecie.

Należy zadbać o regularne spożywanie 4-5 niewielkich posiłków, w możliwie równych odstępach czasu (co około 3 godziny). W żadnym wypadku nie pomijajmy śniadania lub innych posiłków w ciągu dnia i zadbajmy o to, by zawsze składały się z odpowiedniej dawki węglowodanów złożonych, tłuszczów i białka. Ważne, by spożywane produkty były jak najmniej przetworzone i miały niski indeks glikemiczny. Zaleca się zwiększenie ilości błonnika w diecie spożywając produkty, takie jak: płatki owsiane, otręby, produkty pełnoziarniste, nasiona roślin strączkowych, warzywa i owoce. Alkohol trzeba ograniczyć lub najlepiej całkowicie wykluczyć.

Chcąc lepiej kontrolować poziom cukru we krwi, można sięgnąć po preparaty na bazie morwy białej, cynamonowca, ekstraktów z berberysu, topinamburu, chromu i witamin z grupy B (np. Doppelherz aktiv Na poziom cukru, GlucoCare, Topinulin Diabetes, Diabetosan Caps, Zuccarin), które usprawniają metabolizm węglowodanów i pomagają uregulować poziom glukozy we krwi. W przypadku powtarzających się, niebezpiecznych hipoglikemii warto wyposażyć się w tabletki z glukozą (np. Dextro Energy, Glukoza Mint, Dextro Energy Minis wiśnia). Wykazano, że tabletka z glukozą może łagodzić objawy niedocukrzenia skuteczniej niż batonik czy słodki napój.