Choroba Parkinsona - przyczyny, objawy, leczenie

Choroba Parkinsona – na czym polega?

Choroba Parkinsona (łac. morbus Parkinsoni) nazywana dawniej drżączką poraźną, to choroba neurodegeneracyjna polegająca na stopniowo postępującym zwyrodnieniu struktur w istocie czarnej mózgowia. W jej przebiegu zanikają tzw. komórki dopaminergiczne mózgu, co prowadzi do spadku poziomu dopaminy, będącej kluczowym neuroprzekaźnikiem, warunkującym pracę mózgu i układu nerwowego. Dopamina odpowiada bowiem za przesyłanie impulsów między komórkami nerwowymi. 

Choroba Parkinsona dotyczy przede wszystkim populacji osób starszych, występuje u około 1,5% seniorów w wieku powyżej 65 lat. Statystycznie na chorobę Parkinsona częściej zapadają mężczyźni. W Polsce chorobą tą dotkniętych jest około 60-70 tysięcy pacjentów, lecz na skutek starzenia się społeczeństwa częstość zachorowań będzie rosła. 5-10% przypadków choroby stanowią młodsi pacjenci.

Przyczyny choroby Parkinsona

Przyczyny rozwoju choroby Parkinsona nadal są nieznane, lecz przyjmuje się, że jest to choroba wieloczynnikowa – na jej rozwój wpływa wiele zmiennych. Lekarze wskazują na istotną rolę czynników genetycznych, zaburzeń metabolicznych, a także czynników środowiskowych, które prowadzą do uszkodzenia struktur układu nerwowego.

Czy choroba Parkinsona jest dziedziczna?

Badacze podejrzewają, że do pewnego stopnia choroba Parkinsona może być dziedziczona. Znane są bowiem przypadki rodzin, u których choroba ta występowała częściej w kolejnych pokoleniach. Naukowcom udało się zidentyfikować mutacje genetyczne, mogące odpowiadać za dziedziczenie tej choroby – stwierdza się je w około 5-35% przypadków chorych pacjentów.

Objawy choroby Parkinsona

Choroba rozwija się stopniowo i bardzo powoli, pierwsze jej objawy mogą wystąpić na wiele lat przed jej zaawansowanym stadium. Są one zazwyczaj niecharakterystyczne i łatwe do przeoczenia, często uznawane za typowe symptomy starzenia się, dlatego bardzo rzadko zdarza się postawić właściwą diagnozę na tak wczesnym etapie. Do wspomnianych, wczesnych i niespecyficznych objawów należą:

• zaparcia;
• wahania nastroju, stany depresyjne;
• osłabienie węchu;
• zaburzenia snu (nadmierna aktywność ruchowa w trakcie snu np. zespół niespokojnych nóg);
• mikrografia (zmiana charakteru pisma, które staje się coraz drobniejsze);
• chwilowe drżenie ręki;
• ból barku;
• zawadzanie nogą o niewielkie przeszkody podczas chodzenia.

Późniejsze objawy choroby Parkinsona

W późniejszym, zaawansowanych stadium choroby charakterystycznym objawem jest bradykinezja, czyli spowolnienie ruchowe. Wykonywane dotąd czynności ulegają spowolnieniu – ubieranie się, chodzenie i mówienie wymaga coraz więcej czasu, a chory nie jest w stanie przyspieszyć tych procesów, jak również ma kłopot, by je rozpocząć. Spowolnieniu ruchowemu towarzyszy narastająca sztywność mięśniowa, zwłaszcza kończyn, której może towarzyszyć ból. Ponadto chory zmaga się niestabilnością postawy i trudnościami w utrzymaniu równowagi, co grozi upadkami i urazami. 

Typowym objawem choroby jest też drżenie spoczynkowe kończyn (rąk i nóg), czyli pojawiające się w momencie spoczynku. Symptomy te mają jednostronny, asymetryczny początek, z czasem pojawiają się po stronie przeciwnej.

Choroba daje też inne objawy, niezwiązane z układem ruchu, które w znacznym stopniu pogarszają codzienne funkcjonowanie i szeroko pojętą jakość życia. Chory może cierpieć na zaburzenia pamięci lub zaburzenia psychotyczne, często też występują stany lękowe i stany depresyjne, a także apatia. Wystąpić mogą też objawy oczne (rzadkie mruganie), zaburzenia funkcji seksualnych, nadpotliwość, spadki ciśnienia przy próbie wstawania (hipotensja ortostatyczna) czy kłopoty z oddawaniem moczu.

Diagnostyka i leczenie choroby Parkinsona

Pacjent z podejrzeniem choroby Parkinsona powinien znaleźć się pod opieką lekarza neurologa. Diagnostyka schorzenia opiera się na wnikliwej obserwacji, pogłębionym wywiadzie medycznym oraz skrupulatnym przebadaniu pacjenta. Stosuje się też dodatkowe badania w tym diagnostykę obrazową (m.in. rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa), aby wykluczyć inne schorzenia, które dają podobne objawy (np. guzy mózgu, krwiaki podtwardówkowe).

Podstawową metodą leczenia choroby Parkinsona jest farmakoterapia. Za najskuteczniejszy lek stosowany w terapii tego schorzenia uważana jest lewodopa, będąca prekursorem dopaminy. Jest bardzo skuteczna na początku terapii, niestety jej skuteczność stopniowo zmniejsza się, a zwiększanie dawek skutkuje występowaniem działań niepożądanych. Innym preparatami wykorzystywanymi w leczeniu choroby Parkinsona są antagoniści receptorów dopaminergicznych – leki te pobudzają receptory dopaminowe, wykazują dłuższy czas działania i mniej skutków ubocznych (choć nie są ich pozbawione). Ponadto w farmakoterapii stosuje się też amantadynę (przy odpowiednich wskazaniach) i preparaty, które spowalniają rozkład lewodopy. 

Ze względu na występowanie objawów niezwiązanych z układem ruchu, w terapii pacjentów zmagających się z chorobą Parkinsona stosuje również leki przeciwdepresyjne, wspomagające perystaltykę jelit czy zapobiegające ortostatycznym spadkom ciśnienia.

Bardzo ważnym elementem leczenia jest właściwie prowadzona rehabilitacja, która powinna towarzyszyć pacjentowi od momentu postawienia diagnozy. Niezwykle istotne są ćwiczenia, które usprawniają poruszanie się i utrzymanie równowagi, a także zmniejszają dokuczliwą sztywność mięśni. Ponadto regularny ruch poprawia perystaltykę jelit i korzystnie wpływa na samopoczucie. Jeżeli stan pacjenta na to pozwala, wskazane są regularne spacery (np. przy wsparciu kijów do nordic walking) i pływanie, a także inne aktywności, które angażują wszystkie grupy mięśniowe.

W chorobie Parkinsona oraz innych chorobach neurodegeneracyjnych warto stosować odpowiednią dietę bogatą w związki o działaniu przeciwutleniającym i neutralizującym wolne rodniki np. koenzym Q10, witamina E. Również witamina C oraz beta-karoten są silnymi antyoksydantami i chronią komórki nerwowe przed toksycznym działaniem czynników egzogennych.

Jeżeli farmakoterapia nie daje oczekiwanych rezultatów, neurolog prowadzący pacjenta może zarekomendować leczenie chirurgiczne np. głęboką stymulację mózgu poprzez wszczepiony stymulator. 

Czy możliwe jest wyleczenie?

Przy obecnym stanie wiedzy nie ma możliwości zupełnego wyleczenia choroby Parkinsona, jednak dostępne opcje terapii umożliwiają kontrolowanie objawów. Choroba ta ma jednak charakter postępujący, dlatego ważna jest systematyczna rehabilitacja, aby pacjent jak najdłużej zachował samodzielność, a także ścisłe stosowanie się do zaleceń lekarze.

Czy chorobie Parkinsona można zapobiec?

Przyczyny występowania choroby nie zostały do końca poznane, zatem zapobieganie jej nie jest łatwe. Lekarze sugerują jednak, że właściwie skomponowana dieta, odpowiednia podaż witamin, związków mineralnych i substancji o potencjalne przeciwutleniającym, a także regularna aktywność fizyczna mogą odegrać istotną rolę w zachowaniu zdrowia.