Beta-blokery – wskazanie, rodzaje i możliwe skutki uboczne

Mechanizm działania beta-blokerów

Działanie beta-blokerów polega na hamowaniu układu współczulnego, czyli tego, który dzięki swojej aktywności, takiej jak np. przyspieszenie oddechu, skurcz naczyń krwionośnych, przyspieszenie akcji serca, zwolnienie perystaltyki czy rozszerzenie źrenic, działa mobilizująco na organizm i pomaga przetrwać sytuacje stresowe. 

Receptory β1 znajdują się głównie w sercu, a ich pobudzenie wiąże się ze wzrostem siły i szybkości skurczów mięśnia sercowego oraz zwiększeniem wydzielania reniny. Receptory β2 zlokalizowane są głównie w mięśniach gładkich (oskrzeli, przewodu pokarmowego, naczyń krwionośnych), a ich pobudzenie wywołuje rozkurcz tych mięśni. Receptory β3 obecne są w komórkach tkanki tłuszczowej, pęcherzyku żółciowym i jelitach, a pobudzenie ich nasila lipolizę oraz powoduje rozkurcz jelit i pęcherzyka żółciowego.

Beta-blokery łączą się z receptorami beta, uniemożliwiając tym samym połączenie substancji działających pobudzająco na te receptory. Proces ten hamuje efekt wywołany aktywacją tych receptorów, a więc:

• zmniejsza pojemność minutową i częstość skurczów serca,
• hamuje wydzielanie reniny, co obniża ciśnienie tętnicze,
• może powodować spadek oporu obwodowego naczyń krwionośnych i rozszerzać naczynia, co dodatkowo obniża ciśnienie krwi,
• obniża ciśnienie śródgałkowe,
• powoduje skurcz mięśni gładkich narządów wewnętrznych.

Podział beta-blokerów

W zależności od właściwości, beta-blokery podzielone zostały na trzy generacje:

• generacja I (nieselektywne) – blokują zarówno receptor β1, jak i β2. Do tej grupy należy m.in. propranolol (Propranolol WZF, Propranolol Accord), sotalol (SotaHEXAL, Biosotal), tymolol (Oftensin);
• generacja II (kardioselektywne) – blokują przede wszystkim receptor β1, znajdujący się w sercu, a tym samym ich stosowanie pozbawione jest wielu pozasercowych działań niepożądanych. Leki należące do tej grupy różnią się między sobą stopniem kardioselektywności, należą do nich np. bisoprolol (Concor, Sobycor, Bisoratio), betaksolol (Lokren, Betaxolol PMCS), atenolol (Atenolol Sanofi), acebutolol (Sectral), metoprolol (Metocard, Betaloc Zok, Beto ZK);
• generacja III (wielofunkcyjne) – leki z tej grupy, oprócz blokowania receptorów beta, działają dodatkowo rozszerzająco na naczynia krwionośne za pomocą innych mechanizmów, takich jak np. blokowanie receptora adrenergicznego α1, pobudzanie receptora β2 lub stymulowanie uwalniania tlenku azotu. Do leków III generacji zalicza się: nebiwolol (Nebilet, Nedal, Nebilenin, Ebivol), karwedilol (Vivacor, Carvedilol-ratiopharm, Avedol).

Dostępność wszystkich poszukiwanych preparatów w okolicznych aptekach można szybko i łatwo sprawdzić na portalu KtoMaLek.pl.

Wskazania do stosowania beta-blokerów

Beta-blokery kojarzone są przede wszystkim z chorobami kardiologicznymi, ale stosowane są również w innych schorzeniach. Wskazaniami do stosowania beta-blokerów jest:

• choroba niedokrwienna serca,
• niewydolność serca,
• nadciśnienie tętnicze,
• zaburzenia rytmu serca,
• objawy stresu,
• nadczynność tarczycy,
• migrenowe bóle głowy,
• jaskra,
• omdlenia odruchowe,
• kardiomiopatia przerostowa,
• zaburzenia lękowe,
• abstynencja alkoholowa.

Przeciwwskazania do stosowania beta-blokerów

Beta-blokery są przeciwwskazane przede wszystkim u osób chorych na astmę oraz z blokiem przedsionkowo-komorowym II i III stopnia. Poza tym nie należy ich stosować u chorych z bradykardią zatokową, objawową hipotonią, ciężką niewyrównaną niewydolnością serca oraz zespołem chorego serca zatokowo-przedsionkowego.

Ostrożność powinni zachować również pacjenci będący w grupie ryzyka zachorowania na cukrzycę, gdyż beta-blokery nieselektywne mogą zwiększyć ryzyko jej rozwoju (szczególnie w leczeniu skojarzonym z diuretykami).

Skutki uboczne beta-blokerów

Beta-blokery stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza uważane są za leki bezpieczne. Niestety, jak każde środki farmakologiczne, nawet beta-blokery mogą wywołać działania niepożądane. Najpopularniejsze z nich, to:

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
• bradykardia,
• hipotensja,
• bloki przedsionkowo-komorowe,
• zaburzenia snu,
• zmęczenie, 
• ból głowy,
• depresja,
• zaburzenia pamięci,
• zaburzenia widzenia,
• zaostrzenie przebiegu astmy oskrzelowej lub prowokowanie jej napadów.